Van de schoonheid en de troost
Van de schoonheid en de troost: zo luidt de titel van een veelgeprezen en bekroond programma dat Wim Kayzer in de jaren negentig maakte voor de VPRO-televisie. Hij interviewde 26 befaamde kunstenaars, schrijvers, wetenschappers, filosofen en musici over datgene wat het leven voor hen de moeite waard maakt. Hoe weten zij te leven te midden van de vaak chaotische alledaagse werkelijkheid?
Kayzer legde hen de vraag voor wat in hun leven schoonheid vertegenwoordigt en of die schoonheid in staat is om troost te bieden in een somtijds mistroostig en bar bestaan. Een moeilijke vraag, waarop zijn gesprekspartners tastend een antwoord zochten, zowel vanuit hun werk als hun persoonlijke leven. De reacties waren zeer uiteenlopend. Waar voor de een schoonheid en troost schuilen in de ordening van het heelal, vindt de ander deze juist in het onvoorspelbare en het vergankelijke. Maar ook in muziek, oude familiefoto’s en zelfs in verdriet kan schoonheid schuilgaan.
Aan de hand van enkele interviews zullen ook wij ons in deze cyclus bezighouden met de vraag wat ons leven de moeite waard maakt. Wat biedt mij zowel schoonheid als troost om me te verzoenen met het leven en met mijn persoonlijke leven?
Dit keer bekijken we drie interviews met denkers van joodse afkomst: Simon Schama, George Steiner en György Konrád. Het zijn mensen die zelf en via hun familie voor altijd verbonden zijn met herinneringen aan de woelingen van de afgelopen eeuw en vooral van de Tweede Wereldoorlog. Dat levert weerbarstige, ontroerende en diepgravende gesprekken op met mensen voor wie de woorden schoonheid en troost waardevol, maar allerminst vanzelfsprekend zijn. Om Konrád te citeren:Schoonheid en troost vormen een suikerzoete combinatie. Laten we er alsjeblieft de nodige bitterheid aan toevoegen om de maaltijd geslaagd te maken.
De Engelse historicus Simon Schama heeft over historische onderwerpen diverse boeken geschreven. Ook over de Nederlandse cultuur in de Gouden Eeuw. Hij heeft documentaires gemaakt voor de BBC over Rembrandt, van Gogh en andere beeldende kunstenaars. Een uitspraak die als een rode draad door het gesprek loopt: Ik vind vooral die schoonheid aangrijpend die een afspiegeling is van onze eigen situatie, in al zijn verval en vuiligheid.
De Europese schrijver en filosoof George Steiner is bovenal een denker. Zijn grote belezenheid maakt begrijpelijk waarom hij zichzelf benoemt als: slechts een lezer met anderen. Hij is van jongs af gefascineerd door de onaantastbare, rotsvaste kern van het uitzonderlijke, het specifieke, het unieke. Hieruit komt zijn wantrouwen voort tegen allesomvattende theorieën en modellen. Toch blijft hij zoeken naar de samenhang der dingen.
De Hongaarse schrijver György Konrád wordt door Kayzer treffend geïntroduceerd: Konrád heeft een eeuw meegemaakt, de vorige. Hij heeft er alle details van moeten leren. Of hij wilde of niet. Dat is wat je vooral merkt als je hem ontmoet. Je zit niet tegenover een Hongaar, een dissident, een schrijver, nee, je zit tegenover een eeuw. En Kayzer wilde te weten komen of hij aan die eeuw enige troost wist te ontlenen.
We kijken naar drie indringende gesprekken en zullen graven naar de onderstroom die ons leven kleurt, maar waar we doorgaans niet zo uitvoerig bij stilstaan. Wie gelooft dat schoonheid en troost geen illusies zijn, maar mogelijk kunnen bijdragen aan een zinvol bestaan, is van harte welkom.
Bij de serie is destijds ook een boek verschenen dat helaas is uitverkocht, maar mogelijk nog wel antiquarisch is te verkrijgen: Wim Kayzer, Het boek van de schoonheid en de troost, Olympus, 2000, 333 blz., ISBN 978 90 467 0273 4.
Dagen: Drie zaterdagen (11.00–16.30 uur)
Data: 8 okt – 22 okt – 5 nov
Kosten: 60 euro
Begeleiding: Wil van der Heijden en Lia Vergouwen