Spirituele films wereldwijd
Dit najaar vertonen we drie spirituele films. Uit het Oosten komt de film Departures, uit het Zuiden de film Altiplano en uit het Westen de film Yo, también. Wat ze met elkaar gemeen hebben is dat ze mooi zijn, en spiritueel. Ze laten zien hoe belangrijk de spiritualiteit van een lokale gemeenschap is voor een humane samenleving. Ze stellen meer of minder direct vragen aan de spiritualiteit van de globale samenleving. Die is immers voorwaarde voor een humaniteit wereldwijd.
De Japanse film Departures van Yogiro Takita won in 2009 terecht de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Een ontroerend melodrama over de jonge werkloze cellist Daigo, die met zijn vrouw terugkeert naar zijn geboorteplaats op het platteland en daar, bij toeval, werk vindt bij een uitvaartondernemer. Na aanvankelijke weerzin – vandaag de dag is ook in Japan de dood een taboe − ontdekt hij de waarde van dit beroep. Langzaam maar zeker wordt Daigo zich bewust van de waarde van een traditioneel Japans ritueel dat je alleen nog maar op het Japanse platteland aantreft: het afleggen en kisten van de overledene volgens aloud Shintoïstisch gebruik.
Het wordt een heftige initiatie voor Daigo, niet alleen in de omgang met de doden, maar ook in zijn eigen onverwerkte rouw om zijn vader. Hij dreigt zelfs zijn vrouw te verliezen, omdat zij niet kan leven met het feit dat hij zo’n onrein en impopulair beroep heeft. Toch houdt hij zich staande en laat hij zich door zijn leermeester inwijden in de kunst van het afleggen in het bijzijn van de nabestaanden. De nabestaanden worden op hun beurt door verdriet overmand, en tegelijkertijd getroost door de gebaren van toewijding en respect.
De film vertelt over de waarde van afscheidsrituelen, niet alleen in Japan maar waar ter wereld ook. Aandachtig en ritueel afscheid nemen van de dierbare overledene helpt je je verdriet te integreren om zo de overledene en daarmee de dood, een plaats te geven in je hart. Dat kan niet zonder de gemeenschap daarin te betrekken. Een humane boodschap over het leven in de dood en de dood in het leven.
Altiplano, een film van Peter Brosens en Jessica Woodworth, speelt zich af in een afgelegen bergdorp in de Andes (Peru). De dorpsbewoners bereiden zich in de kerk voor op een processie. Ze dragen het Mariabeeld naar buiten. In de zinderende zon blijkt de grond bezaaid met een glinsterend zilveren substantie. Gefascineerd schieten de kinderen naar voren om snel dat moois aan te kunnen raken. In hun enthousiasme stoten ze Ignacio omver. Hij verliest zijn evenwicht en het Mariabeeld valt op de grond te pletter. Deze symboliek van de korte proloog, waarmee de film inzet, is de opmaat voor rampspoed: in het dorp Turubamba voltrekt zich een milieuramp. Het geheimzinnige zilver blijkt kwik te zijn uit de nabijgelegen goudmijnen. De jonge Saturnina verliest haar prille geliefde Ignacio aan het vergiftigde water van de rivier.
Aan de ander kant van de wereld in Bagdad heeft oorlogsfotografe Grace de meest traumatische ervaring in haar carrière. Zij keert onverwijld terug naar België en staakt haar beroep. Door een tragische samenloop van omstandigheden verliest ook zij haar man Max in Turubamba. Max is arts op een nabijgelegen dokterspost.
Altiplano volgt het broze spoor van het lot en de zielsverwantschap tussen Saturnina en Grace. In haar verdriet om het verlies van haar geliefde, besluit de geestkrachtige Saturnina zich op te offeren. Zij tekent hiermee eenzaam protest aan tegen de corruptie van het Westen. Na Saturnina’s dood neemt Grace op haar zoektocht naar de toedracht van de dood van Max haar plaats in. Deze film is een groot pleidooi voor een humanisering van de globalisering.
‘Door jou voel ik me normaal’, zegt Daniel op een zeker moment tegen Laura. De hechte vriendschap tussen de twee wordt door hun collega’s flink bekritiseerd. Daniel heeft namelijk het syndroom van Down. De Spaanse film Yo, también (Ik, ook) van Antonio Naharro en Álvaro Pastor, maakt op intrigerende wijze voelbaar dat ieder mens recht heeft op dat kleine beetje geluk in de liefde. Handicap of niet.
Die 34-jarige Daniel is dankzij de intensieve steun van zijn ouders gedurende zijn hele leven intellectueel geprikkeld, wat ervoor gezorgd heeft dat hij als eerste Europese man met het downsyndroom een universitair diploma in de wacht sleept. Al snel kan hij aan de slag bij een overheidsinstelling in Sevilla, waar hij de vrijzinnige Laura ontmoet. Ze raken verwikkeld in een ingewikkelde vriendschap. Natuurlijk trekt dit de aandacht van familie en vrienden, die denken dat Laura misbruik maakt van Daniel en hem uiteindelijk met een gebroken hart zal achterlaten.
Een film maken over een verliefd hoofdpersonage met een handicap is een delicate kwestie. Pastor en Naharro zijn uiterst fijngevoelig met de thematiek omgesprongen en vrijwaren zich van stereotiepe beelden. Vanuit Daniels perspectief worden de vooroordelen rond mensen met het downsyndroom, de verwachtingen die hij zelf heeft in de liefde en de te nemen hindernissen die daarmee gepaard gaan in een relatief kader geplaatst, met een flinke portie zelfspot en humor. Maar dat vergroot de tragedie des te meer. Voor Laura wordt het een confrontatie met een liefdeloos verleden.
Hoewel deze film een pijnlijke werkelijkheid toont, is ze bovenal een schitterende ode aan de onverwoestbare kracht van de liefde die twee mensen tot elkaar brengt. Een les voor ons in het Westen en voor de wereld, om in het reine te komen met ‘gehandicapten’.
Dagen Drie zaterdagen (11.00–16.30 uur)
Data 24 sep – 29 okt − 17 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie