Samsara, de documentaire

Ron Fricke typeert zijn documentaire Samsara uit 2011 als ‘een non-verbale, geleide meditatie over de kringloop van geboorte, dood en wedergeboorte’. Samsara is Sanskriet voor ‘onafgebroken stroom’, ‘continue beweging’. Vaak wordt het vertaald met ‘cyclus van het bestaan’, ‘eeuwig draaiende rad van het leven’ of ‘wiel van het lijden’. ‘Het leven is lijden’, zei de Boeddha. We kennen immers vreugde maar ook pijn. Waarom? Omdat alles in dit leven vergankelijk is. We kunnen niets vasthouden, wat we ook proberen. En als we het wel proberen, keert het zich juist vaak tegen ons. Van belang is dus dat we leren die vergankelijkheid met onze eigen ogen te zien om ze vervolgens onder ogen te zien. En juist daartoe nodigt de documentaire Samsara uit.

 

Samsara is geen traditionele documentaire. Het is een 100 minuten durende overweldigende beeldenreeks, ondersteund door een passende soundtrack, zonder dialoog of voice-over. Bijna vijf jaar trok Fricke rond met zijn 70mm camera, om in 25 landen de spectaculaire, soms intieme of verontrustende taferelen te filmen, die in Samsara aan het (geestes)oog voorbijtrekken. Een slapende baby gaat een beeldenrijm aan met een rimpelig veenlijk. De ene woestijn, tempel, waterval of megapolis versmelt door montage met de andere. Tibetaanse keelzang klinkt samen met regenachtig getik op laptops. We zien vele kleurige massascènes. Dankzij het gebruik van time-lapse, het razendsnel afspelen van minutenlange opnamen waardoor drukke snelwegen in lichtstralen veranderen en wolken als golven voorbijrazen, veranderen de pelgrims die in Mekka rond de Kaäba lopen in een duizelingwekkende draaikolk. Verbluffende, haarscherpe beelden zijn het, die je letterlijk anders naar de wereld doen kijken.

 

Fricke neemt ons mee langs heilige plaatsen, rampgebieden, industriële landschappen, primitieve culturen en natuurwonderen. Op sommige momenten is de film breekbaar zacht. Bijvoorbeeld als een getatoeëerde vader lieflijk naar zijn pasgeboren kind in zijn armen kijkt. Op andere momenten is de film pijnlijk confronterend, zoals bij de beelden van seks- en bio-industrie of van krottenwijken. Je wilt je afwenden maar je beseft: ook dit is het leven. Dit zijn wij.

 

Samsara leidt ons van gedachtestroom naar gedachtestroom, waarbij het niet gaat om een oordeel, maar om het zien van de wereld in al zijn scheppende en vernietigende kracht. Je houdt er een gevoel aan over van het perpetuum mobile. Oftewel: van Samsara. Als je daar rust in weet te vinden dan is Frickes nieuwste beeldenstroom pure kunst waaraan je je kunt overgeven.

 

Dag                Zaterdag (11.00–16.30 uur)
Datum            27 september
Kosten           20 euro
Begeleiding   Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie