Met veel genoegen bieden wij u weer het nieuwe jaarprogramma aan van het Karmelitaans Centrum voor Spiritualiteit en Levensverdieping. Omdat niemand graag alleen blijft met wat hem of haar beweegt, staat er op de voorkant van ons programma.

En juist in onze hedendaagse wereld groeit misschien nog het verlangen om ons samen met anderen te verdiepen in vragen naar zin, naar zelfinzicht en iets van een moreel kompas.

Wij hopen hieraan te mogen bijdragen met ons nieuwe aanbod.

Na de eerder goed bezochte zomerprogramma’s rond Etty Hillesum staat zij ook dit jaar centraal, met getuigenissen van haarzelf en anderen: Het gaat er toch immers niet om, dàt men ten koste van alles dit leven behoudt, maar hòe men het behoudt.  

In september gaan we officieel van start met onze Open Avond, verzorgd door Frank Kazenbrood, die al velen eerder inspireerde met een KCS-programma rond Leonard Cohen. Ditmaal besteedt Frank aandacht aan de rijke, nog altijd aansprekende mystieke Regel van Augustinus, al eeuwenlang leidraad voor de geestelijke weg van velen, in kloosters en daarbuiten.

Mystiek vormt als altijd een belangrijke pijler van ons centrum.

Meister Eckhart doordenkt levenskunst tot op de bodem van het menselijke bestaan. Zo biedt hij verbindende perspectieven, ‘weerbare eigenstandigheid’ tegen de tijdgeest van macht, maakbaarheid, controle en volgzaamheid.

Vanuit een geheel ander perspectief, dat van de oosterse mysticus en dichter Rumi, wordt eveneens een nieuw verhaal voor onze mensheid geboden, een verhaal van verbondenheid en eenheid.

En ook ‘onze’ Thomas van Kempen kan ons mogelijk verinnerlijking en troost bieden. Met het woord ’troost’ raakt hij een snaar die alle eeuwen door in de spiritualiteit heeft getrild.

Veel weerklank vindt ook nog altijd het nagelaten dagboek Merkstenen van de ‘moderne’ mysticus Dag Hammarskjöld:

Ik weet niet wie – of wat – de vraag stelde. Ik weet niet wanneer zij gesteld werd. Ik herinner me niet, dat ik antwoordde. Maar eens zei ik ja, tegen iemand – of iets. Vanaf dat moment heb ik de zekerheid dat het leven zinvol is…

Tenslotte komt ook een mysticus van onze tijd zijn opwachting maken in ons programma: de wereldwijd bekende ‘rockstar priest’ Richard Rohr, die klassieke dogma’s en Bijbelteksten zo weet open te breken dat ze nieuwe, prikkelende inspiratie bieden.

Om mensen onderweg gaande te houden zijn de Bedevaartpsalmen  geschreven, die zingen over wat er omgaat in mensen. Als liederen op onze levensweg, op weg naar geluk, naar het goede.

Veel inspiratie biedt de Bijbel ook waar het gaat over sterke vrouwen – ware oerbeelden. Deborah, Hagar, Hanna en Ruth nemen ons mee op hun zoektocht naar wie wij uiteindelijk in wezen zijn.

Films, literatuur en muziek vormen als vanouds een andere belangrijke invalshoek van ons aanbod.

In de filmcyclus staan dit jaar drie ontroerende, intrigerende films centraal die het onvermijdelijke spanningsveld aan de orde stellen tussen verwijdering en verbinding.

De Leesclub buigt zich over de oorlog in Oekraïne. Lisa Weeda’s veelgeprezen boek Alexandra gaat over veel meer dan oorlog en geweld. Het gaat ook over kracht, liefde, trots en zorg voor elkaar.

De kerkelijke hoogtijdagen inspireerden Bach tot tijdloos mooie muziek. Ad de Keijzer neemt ons weer op bevlogen wijze mee in de spiritualiteit van Bach. Zijn Weihnachtsoratorium en passiecantates kunnen voor ons de ruimte openen om bij onszelf te komen.

Ook filosofie vormt een van de pijlers van het KCS.

Ditmaal wordt het in korte tijd veel furore makende boek Ken jezelf besproken van de filosofe Tinneke Beeckman. De uitdaging is daarbij  vooral om het niet te laten bij kennis over jezelf alleen, maar ernaar te gaan handelen en zo te streven naar een zin- en betekenisvol bestaan.

En tenslotte is er de doorgaande groep voor betrokken lezers van het tijdschrift Speling, waarin het even belangrijke als urgente thema centraal staat van De aarde als onze thuisbasis

Als staf streven we ernaar het KCS een plaats te laten zijn van rust, bezinning en – vaak ontroerende – ontmoeting en gesprek.

Daarbij gaat het met name om verdieping en verrijking van ieders eigen ervaringen. We streven ernaar dit te doen in een enigszins meditatieve sfeer en met eerbied en respect voor elkaar.

Meer over onze doelstelling, werkwijze et cetera is te lezen in KCS in vogelvlucht, achterin dit programmaboekje. U kunt daar ook informatie vinden over de achtergronden van onze begeleiders.

Aan allen die ons programma vormgeven en steeds met grote inzet en betrokkenheid uitvoeren zijn wij veel dank verschuldigd.

En natuurlijk ook onze dank aan u, trouwe bezoekers van ons Centrum, dat voor velen naar eigen zeggen ook een plaats van ‘thuis’ komen en op adem komen kan betekenen.

Wij hopen dat u in ons aanbod weer veel inspiratie zult vinden voor uw eigen weg in spiritualiteit en zingeving.

De staf van het KCS,

Frans Maas, Riet Spierings en Lia Vergouwen

Luisteren naar Etty Hillesum en Christian de Chergé

Het gaat er toch immers niet om, dàt men ten koste van alles dit leven behoudt, maar hòe men het behoudt. Etty Hillesum

Het wordt stilaan een traditie op het KCS om in augustus Etty Hillesum in het licht te zetten. De dagboeken en brieven van Etty blijven de aandacht trekken, in Nederland maar ook wereldwijd.

Deze zomercyclus kiezen we voor het prachtige boekje van Yves Bériault: ‘Alleen liefde heeft toekomst’. Bériault brengt hier getuigenissen samen van zowel Etty Hillesum als van de Franse trappistenmonnik Christian de Chergé, die samen met zes medebroeders in 1996 in Algerije werd vermoord.

Hillesum en Chergé blijken verrassend veel raakpunten met elkaar te hebben. Ze kiezen voor een radicale solidariteit en delen een onwankelbaar geloof in de mens, tegen alle feiten in. Beiden doorbreken politieke en religieuze grenzen en leggen een fundament voor een universele broeder- en zusterschap. Duidelijk wordt ook dat de broeders het werk van Etty Hillesum hebben gekend en dat het hen steun en richting heeft gegeven.

Wanneer die toekomst door de feiten wordt weersproken, wanneer het geweld in het hart van de mensen alomtegenwoordig is, wanneer pessimisme haar verduistert, is Etty Christians bondgenoot in haar vastbeslotenheid door dik en dun stand te houden. Ze citeert iemand die tegen haar zegt: ‘Na deze oorlog zal er, behalve een stroom van humanisme, ook een stroom van haat over de wereld gaan.’ Haar reactie luidt: ‘En toen wist ik het weer; ik zal te velde trekken tegen die haat.’  Het is eigenlijk een en dezelfde weg van de verwachting die Etty en Christian gaan; beide willen antwoorden op een innerlijke roepstem die maakt dat ze met een nieuwe blik kijken naar de wereld en de naaste.

We lezen tijdens deze zomer-tweedaagse een aantal van tevoren uit het boek gekozen teksten. Ook maken we gebruik van diverse werk- en gespreksvormen die ons helpen de woorden van Etty en Christian voluit in ons te laten bewegen. We gaan op zoek naar wat ons raakt en inspireert. Maar vooral ook zoeken we naar wat ons in deze roerige tijden kracht en hoop kan geven.

Voor deze cyclus kunt u het boekje ‘Alleen liefde heeft toekomst’ van Yves Bériault aanschaffen. Ook is het mogelijk kopieën te krijgen van de gekozen teksten. U hoeft dan niet het boekje aan te schaffen. Voor de kopieën wordt een kleine bijdrage van 3 euro gevraagd. U krijgt van tevoren informatie over welke teksten u voor de eerste bijeenkomst kunt  voorbereiden.

Dagen: Twee middagen (13.00 – 16.30 uur)

Data: Maandag 19 aug en woensdag 21 augustus

Kosten: 22 euro

Begeleiding: Dinette Kooiman en Mineke Kroes

Mystiek ervaren in de kloosterregel van Augustinus

Ruim 1600 jaar geleden schreef kerkvader Augustinus een inspirerende tekst voor kloosterlingen. Op onze Open avond voor de start van het najaarsseizoen zal Frank Kazenbroot daarover komen vertellen. Hij heeft zelf jarenlang deze regel gevolgd in de abdij van Berne te Heeswijk en ontdekte dat Augustinus acht stappen heeft beschreven op een weg die mystiek te noemen is. Waar het gaat om ervaring van eenheid met God en met elkaar.

Tijdens de lezing zal Frank ook een lied laten horen met een tekst van Augustinus. Met elkaar kunnen we vervolgens in gesprek gaan: Wat heeft deze oude kloosterregel ons vandaag te zeggen?

Na zijn kloosterleven was Frank Kazenbroot geestelijk verzorger in een gevangenis en momenteel is hij geestelijk verzorger in een ziekenhuis. Hij schreef een boek over de kloosterregel van Augustinus en in 2018 verscheen er een boek van zijn hand over zanger en dichter Leonard Cohen.

Deelname is alleen mogelijk na schriftelijke aanmelding

Datum: Vrijdag 13 september  (19.30u – 21.30u)

Kosten: Open schaalcollecte

Inleider: Frank Kazenbroot

Aarde als Thuisbasis

 Over de aarde en de manier waarop haar bewoners met haar omgaan en bewonen wordt veel geschreven. Maar zelden zo veelzijdig als in het tijdschrift Speling, waar kennis en verdieping elkaar versterken en zo de lezer de kans bieden vanuit kernachtig geformuleerde artikelen de eigen visie te toetsen en verruimen.

Zo trekt Speling dit jaar de wijde wereld in en gaat op zoek naar bronnen van inspiratie, die kunnen helpen om de crises die ons en de aarde teisteren ten goede te keren.

In elke editie staan gemiddeld zestien artikelen van de hand van even zo vele auteurs opgenomen. Deze artikelen dienen vooraf aan de bijeenkomst gelezen te worden en vanuit het beproefde concept thuis lezen en de inhoud in groepsverband uitdiepen komen enthousiaste lezers graag samen.

Wij luisteren tijdens de bijeenkomsten zonder commentaar naar ieders eigen keuze van teksten en mogen elkaar hierover vragen stellen, maar het hoeft niet! Zo ontstaat binnen de geboden ruimte gelegenheid om samen te delen en nader uit te diepen wat elk van ons geraakt heeft.

Dagen: Vier dinsdagen (13.30 – 15.30u)

Data: 3 sep – 3 dec – 4 mrt – 3 juni

Kosten: 44 euro

Begeleiding: Joanne Kruijswijk Jansen en Caroline van Wilgen

Aan de hand van Ken jezelf van de filosofe Tinneke Beeckman

Ken jezelf is een klassieke spreuk van alle tijden en voor alle leeftijden. Voor Socrates was het de leidraad voor alle filosofische gesprekken die hij voerde. En juist in deze tijd, nu we overspoeld worden met beelden van anderen over hoe we zouden moeten zijn, is het een heel actueel thema en een uitdaging.

Tinneke Beeckman, een gerenommeerde Vlaamse filosoof en moraalwetenschapper, heeft hier een praktisch en filosofisch boek over geschreven, waarin de vraag naar kennis van jezelf als individueel persoon wordt overstegen. Het gaat ook over de vraag, hoe te leven als mens en als burger in deze wereld. Zelfkennis kan ons helpen om de moeilijkheden in deze wereld beter te begrijpen en ermee om te gaan. En de uitdaging is om het niet te laten bij kennis over jezelf alleen, maar ernaar te gaan handelen en zo te streven naar een zin- en betekenisvol bestaan.

Het vertrekpunt in haar boek is steeds een filosofische vraag:

Wie ben je? Wat voel je? Wie wil je zijn? Hoe leef je en hoe sterf je?

Bij iedere vraag komt een aantal toepasselijke thema’s aan de orde, die ze uitwerkt aan de hand van filosofische ideeën of romans van onder anderen Seneca, Spinoza, Hannah Arendt en George Orwell, Camus en Jane Austen.

Beekman schuwt niet om ook zichzelf te doorgronden en op die manier ook haar eigen blinde vlekken op het spoor te komen.

Ze is niet voor niets ook moraalfilosofe, als ze zich buigt over vragen als: Ben je moreel als je verontwaardigd bent? Moet je altijd tolerant zijn? Hoe vind je morele regels in een goddeloze wereld? Waarom kun je beter niet wraakzuchtig zijn?

Bij deze vragen zijn waarheid en waarachtigheid in haar boek wezenlijke ijkpunten om tot inzicht te komen en te voorkomen dat ieder zijn eigen waarheid aanhangt of tot complottheorieën komt.

Jezelf bevragen is een nooit eindigende bezigheid. We veranderen als mens in een wereld die zelf ook voortdurend verandert. Daarom nodigen we u uit om deze zoektocht samen met anderen te ondernemen aan de hand van boeiende essays van deze erudiete filosofe, beseffend dat we nooit te oud zijn om wijs te worden.

Dagen: Vijf vrijdagen (10.30 – 13.00 u)

Data: 4 okt – 18 okt – 1 nov – 15 nov – 29 nov

Kosten: 55 euro

Begeleiding: Wil van der Heijden en Kees Weel

Oerbeelden die we vaak over het hoofd zien?

Veel vrouwen staan tegenwoordig onder druk door de verschillende rollen die ze moeten spelen. Ze vragen zichzelf af hoe ze deze  moeten combineren en wie ze uiteindelijk zijn.

We bespreken een aantal oerbeelden die worden verbonden met een Bijbelse vrouwenfiguur. Het gaat er niet om Bijbelpassages uit te pluizen met hun achtergrond, maar om een oervorm open te vouwen, die we in de Bijbelse figuur ontdekken. De gepresenteerde beelden zijn bedoeld om vrouwen te helpen hun eigen wezen te ontdekken en te leven vanuit de innerlijke rijkdom van hun vrouw-zijn. Bovendien kunnen de beelden vrouwen de weg wijzen om de wonden te helen die valse vrouwbeelden hebben aangericht en hen te helpen hun eigen heelheid, hun ‘waarde’ te vinden.

Vier sterke Bijbelse vrouwen: Deborah, Hagar, Hanna en Ruth, nemen ons mee op hun zoektocht naar wie wij uiteindelijk in wezen zijn. Eerst lezen we de schriftteksten en daarna reflecteren we over Deborah, de rechter. Vervolgens over Hagar, de verstotene.

Wat kan Hanna, de wijze vrouw ons leren? En hoe gaan we om met het vreemde, mysterieuze, onbekende? Ruth zal ons de weg wijzen.

De vier keuzes moedigen ons aan met elkaar in gesprek te gaan om te ontdekken wat hun en onze diepste identiteit is.

Dagen: Vier woensdagen (13.30 – 15.30u)

Data: 23 okt –  6 nov – 20 nov – 4 dec

Kosten: 44 euro

Begeleiding: Janneke Krijger en Wil Simis-Goddijn

Meister Eckhart over de ziel

De Rijnlandse mysticus uit de 14^de eeuw, Meister Eckhart, heeft tot op vandaag een diepgaande doorwerking in het geestelijk leven, zowel op christelijk spiritueel als op seculier vlak, zowel in het westen als in het oosten. Hij doordenkt levenskunst tot op de bodem van het menselijk bestaan en biedt zo verbindende perspectieven, weerbare eigenstandigheid in zich vaak opdringende lijnen van tijdsgeest: macht, maakbaarheid, handelsgeest, controle, volgzaamheid en nog zoveel meer, zowel op religieus als wereldlijk terrein.

Zelf trekt Eckhart die levenskunst door tot in de Godsrelatie. Hij ziet mens-wording en Godsgeboorte in één proces gebeuren. Hij acht mensen in staat hun eigen leven te wekken, voor hem niet buiten God om maar juist in het wordingsproces van God zelf. Tot jezelf komen en mystieke Godsverbondheid blijken op één lijn te kunnen liggen.

Drie zaterdagen gaan we uit zijn werk lezen. We proberen zijn teksten te begrijpen, in de context van destijds, maar vooral in ons eigen bestaan. In gesprek met elkaar vanuit eigen geschiedenis en ervaring , met op de achtergrond de teksten,  proberen we fragmenten van levenskunst in beeld te krijgen die ons verbinden met een leven gevende ruimte in onszelf.

Dagen: Drie zaterdag (11.00 – 16.00 u)

Data: 26 okt – 9 nov – 23 nov

Kosten: 66 euro

Begeleiding: Frans Maas

Een verkenning van het werk van de Islamitische mysticus Mevlana Rumi

Mystieke teksten zijn een bijzonder soort teksten: fascinerend, verleidelijk, weerbarstig en paradoxaal. Om je hoofd over te breken, en dat is ook net de bedoeling. Want mystieke teksten lees je met je hart. En het hart kent zoals vanouds zijn redenen die de rede niet kent. Het sleurt je ergens naar toe waar wij vanuit ons veilige en comfortabele leven dikwijls niet heen willen.

Mystieke teksten maken ons niet zelden weerloos en bescheiden. En juist in die onmacht en  hulpeloosheid kan de betekenis ervan soms tot ons doordringen, even maar, zoals een vuurtoren de duisternis een kort moment verlicht.

Tijdens het lezen en luisteren kunnen we ons zo laten openen voor het Mysterie van ons bestaan. Niet zoals gebruikelijk eigenmachtig, maar ontvankelijk. Stroomopwaarts als een forel, wonderbaarlijk de hindernissen nemend die ons zo vaak als sluiers afhouden van de kennis van wie wij  als mensen  en mensheid in werkelijkheid zijn.

Op de weg terug naar de Bron waaruit wij voortgekomen zijn.

Deze mystieke houding, openheid en innerlijke vaardigheid, is voor de zo chaotische en  duistere tijd waarin we nu leven het belangrijkste of wellicht enige voertuig  voor de vorming van een nieuw verhaal voor onze mensheid. Een van verbondenheid en eenheid.  Voorbij het oude verhaal van afgescheidenheid, van eigenbelang, macht en ego-dominantie en van ongebreidelde hebzucht. Een verhaal dat nu het voortbestaan van de leven schenkende schoot van onze mensheid, die van onze aarde, bedreigt.

In het omvangrijke  en bijzondere werk van Mevlana Rumi (1206-1273), een middeleeuwse Perzische en Islamitische geleerde, dichter en mysticus, vinden wij zo maar een overvloedig maar allesbehalve vrijblijvend Licht en tegengif. Zijn bekendste werk, de Mathnawi al Masnavi , noemt hij in zijn inleiding niet voor niets  ‘De Winkel van de Eenheid’. Daarom spreekt hij tegenwoordig ook zo tot onze verbeelding. Een van de redenen hiervoor is dat hij, in deze tijd van materialisme en reductionisme, de waarde en betekenis van de ziel weer voor het voetlicht heeft gebracht. En in het verlengde daarvan, dat hij de ontvankelijkheid van deze ziel steeds weer weet te verbinden met de allesomvattende energie van de Liefde, die voorbij alle religies gaat. Of daar, anders gezegd, juist de kern van uitmaakt.

Gedurende twee middagen zullen we in samenspraak met elkaar Mevlana Rumi’s betekenis en Licht voor de duistere tijd waarin we  nu leven verkennen en opdelven. We doen dat aan de hand van meerdere van zijn teksten. Op zoek naar zijn tegengif. In en voorbij onszelf.

De begeleiding is in handen van Paul Mulders, leerling in de Mevlevi-traditie, oud geestelijk verzorger en tuinman. Zie verder: www.wijsheidsweb.nl/auteurs/paulmulders.

Dagen: Twee woensdagen (14.00 – 16.00 uur)

Data: 27 nov – 11 dec

Kosten: 22 euro

Begeleiding: Paul Mulders

Het Weihnachts-Oratorium van Bach is als één geheel gedacht, maar in zes delen gecomponeerd die afzonderlijk van elkaar kunnen worden gezien. Dat komt omdat Bach zijn Weihnachts-Oratorium gemaakt heeft voor de Lutherse liturgi­evieringen in Leipzig voor zes ‘hoogfeestdagen’ tussen Eerste Kerstdag en Driekoningen rond de jaarwisseling van 1734-1735. Bach heeft dit complexe werk waarschijnlijk maar één keer uitgevoerd, weliswaar op sommige dagen twee keer, de eerste keer ’s morgens in de ene kerk en de tweede keer ‘s middags in een andere. Maar misschien heeft hij toch losse delen in latere jaren op het liturgische rooster gezet.

Het werk bestaat uit zes delen die wij als één geheel kunnen beschouwen. Wat hun vorm betreft lijken ze erg veel op de Matthäus- en de Johannes-Passion: de tekst uit het evangelie wordt overwogen door recitatieven, aria’s en koralen.

Bachs Weihnachtsoratorium lijkt in de verste verte niet op de bekende Anglicaanse kerstviering waarin Schriftteksten afgewisseld worden door populaire Engelse Carols. Bach gebruikt wel bekende kerst-koraalstrofen maar laat aan het begin en het eind ook de muziek van wat wij kennen als O Haupt voll Blut und Wunden klinken. Blijkbaar roept voor Bach het kerstevangelie associaties op met het lijdensverhaal. Dit geeft ons stof tot overwegen en kan de betekenis van het verhaal van Bethlehem voor ons verdiepen.

In de wijze waarop Bach met deze teksten uit de Schrift omgaat, laat hij horen en zien, hoe het Woord van God ook aan hem geschiedt. In teksten en muziek opent Bach voor ons de deur naar een geestelijke ruimte waar woorden van profeten en evangelisten tot klinken komen.

Onder leiding van Ad de Keyzer hebben wij al eerder verschillende momenten uit het Weihnachts-Oratorium beluisterd en overwogen.

We zullen ditmaal de laatste twee delen, deel 5 voor de zondag na Nieuwjaarsdag en deel 6 voor Driekoningen, beluisteren en overwegen. De bewogenheid van Bach kan ook ons vandaag de dag tot een bron van inspiratie zijn.

Datum: donderdag 28 november (11.00 – 16.00u)

Kosten: 22 euro

Begeleiding: Ad de Keyzer

Dit is eigenlijk onze enige morele taak: in zichzelf grote vlaktes van rust ontginnen, steeds meer rust, zodat men deze rust weer uitstralen kan naar de anderen. En hoe meer rust er in de mensen is, des te rustiger zal het ook in deze opgewonden wereld zijn. (Etty Hillesum, 29 september 1942)

De afgelopen periode werd er vlakbij het KCS gefilmd voor een internationale dramaserie over het leven van Etty Hillesum. Etty blijft ons hart raken. Haar dagboeken en brieven staan in deze roerige tijden weer volop in de belangstelling. Het KCS organiseerde de afgelopen jaren steeds een goed bezochte zomercyclus rond haar indrukwekkende werk.

Een van de begeleiders, Dinette Kooiman, maakte in het kader van een opleiding ‘Theater Maken’ in Antwerpen, ook een theatermonoloog met teksten van Etty Hillesum. Deze theatermonoloog ‘Hoe mooi ze was’ werd al zeven keer in Vlaanderen en Nederland met succes opgevoerd. Op 19 januari 2025 zal de monoloog te zien zijn in Middelburg, ter gelegenheid van de herdenking van de geboortedag van Etty, 111 jaar geleden.

Voor de open middag op 25 januari a.s. zal Dinette een aantal zorgvuldig uitgekozen teksten uit deze monoloog voordragen, waarna we hier met elkaar over in gesprek gaan.
Wat heeft Etty Hillesum ons juist nu te zeggen? Wat raakt ons? Geven haar leven en woorden ons nieuwe perspectieven? U bent van harte welkom!

Datum: Zaterdag 25 januari (14.00u – 16.30 u)
Kosten: geen – schaalcollecte na afloop Svp wel vooraf schriftelijk aanmelden
Inleider: Dinette Kooiman
Gespreksleiding: Dinette Kooiman en Mineke Kroes

Dinette Kooiman is psychotherapeute en docente in Antwerpen. Mineke Kroes is geestelijk verzorger in Den Haag. Beiden zijn al meer dan 30 jaar verbonden aan het KCS.

De 19eeeuwse Deense denker Søren Kierkegaard studeerde theologie maar is nadien vooral bekend geworden als filosoof en vader van het existentialisme. In korte tijd schreef hij een indrukwekkende hoeveelheid boeken, vaak onder pseudoniem omdat hij de lezers wil verleiden verschillende perspectieven in te nemen. Kierkegaard had namelijk nooit de bedoeling zijn lezers een waarheid voor te schotelen maar hij wilde hen aan het denken zetten. Telkens als hij een filosofisch werk naar zijn uitgever bracht, voegde hij daar ook een stapel ‘stichtelijke toespraken’ bij. Het zijn verrassende preken, vol sprekende voorbeelden uit het leven van alledag. Zij zetten de lezer steeds op een ander been en reiken zo telkens nieuwe inzichten aan.

Na een inleiding op Kierkegaards leven en denken bespreken we twee toespraken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ieders eigen levenservaring en verbeelding. Dit zijn sleutels om door te dringen tot de diepere betekenis van Kierkegaards teksten.

We maken gebruik van teksten uit het boek Søren Kierkegaard, Leren van de lelie en de vogel, uitgeverij Buijten & Schipperheijn, Amsterdam, en lezen in elk geval de toespraken: ‘Er genoeg aan hebben om mens te zijn’ (p. 11), en ‘Zwijgen’ (p. 83). Als het lezen vragen oproept, neem die vragen dan mee.
Mocht u het boek voor die dag niet ter beschikking hebben, dan kan er tegen kostprijs voor kopieën worden gezorgd. Laat dit svp wel vóór 16 maart weten aan het secretariaat.

Datum: Zaterdag 29 maart 2025 (11.00 u – 16.00 u)
Kosten: 22 euro
Begeleiding: Mariska van Beusichem, predikante in Utrecht West.

Thomas van Kempen (1380 – 1471)

Bij wijze van troost heb ik enige devote gedachten in één boekje verzameld. Ik heb het een warm plekje in mijn hart willen geven, en het ingericht als een verlokkende weide, beplant met allerlei bomen en aantrekkelijk door prachtige bloemen.

Daar kan ik zo nu en dan naar binnen gaan om als de nood aan de man is over aanbevelingswaardige onderwerpen te lezen en die te overdenken.

Zo begint Thomas van Kempen zijn boek Alleenspraak der ziel.

Hij behoorde tot de Moderne Devotie. Dit was een hervormings-beweging, eind veertiende eeuw op Nederlandse bodem ontstaan,   om tegenwicht te bieden aan de grote misstanden die er op religieus en kerkelijk terrein heersten. De Moderne Devotie probeerde innerlijke vernieuwing te brengen. Haar initiator was Geert Grote. Hij wilde in een wereld van vervreemding, met ingesleten patronen en praktijken op religieus gebied, uiterlijk vertoon en streven naar eigenbelang, een sterk tegengeluid laten horen en een leven van verinnerlijking stimuleren.

Thomas volgde daarin met zijn geschriften zijn grote voorganger, door steun  en hulp te bieden aan mensen die zich open durfden te stellen voor een verinnerlijkt leven. Het was vanwege deze diep doorleefde troosteloosheid dat hij ‘bewonderingswaardig troostend voor beproefden en gekwelden’ was, volgens Thomas’ kroniek-schrijver.

‘Troost’ is het eerste woord van de Alleenspraak, waaruit we in deze cyclus teksten zullen lezen. Dit geschrift wordt  ook wel het ‘troostboek’ genoemd.  Met het woord ’troost’ raakt Thomas een snaar die alle eeuwen door in de spiritualiteit heeft getrild. De kern waar alles om draait is de vertroosting, die ervaren wordt wanneer Gods genade de ziel gevoelig raakt, aldus Kees Waaijman.

Wat kan voor ons nu troostrijk zijn? Hebben we  ‘goddelijke’ troost weer nodig?

Als dat zo is kan Thomas ons in de eigentijdse vertaling van de  Alleenspraak bij de hand nemen. Mogelijk gaat er ook in ons een snaar trillen en vinden we door aandachtig lezen iets van herkenning en steun op onze persoonlijke weg. We leven immers opnieuw  in een verwarrende, onzekere tijd waar misschien juist nu behoefte ontstaat aan troost die de ziel vervult.

Het boek is niet meer leverbaar; we maken gebruik van kopieën.

Dagen: Vijf donderdagen (13.00 – 15.30 u)

Data: 6 feb – 20 feb – 6 mrt – 20 mrt – 3 apr

Kosten: 55 euro

Begeleiding: Wil Simis-Goddijn en Riet Spierings

Filmcyclus

De films The Father, Past Lives en The Old Oak zijn verschillend van stijl en onderwerp, maar wat ze gemeen hebben is dat ze het onvermijdelijke spanningsveld aan de orde stellen tussen verwijdering en verbinding: in de relaties tussen ouders en kinderen, tussen geliefden en tussen gemeenschappen. Valt hier nog iets te kiezen? Of is het meer een kwestie van bij elkaar blijven, schipperen en samen volhouden?

The Father

In deze Britse film van Florian Zeller speelt Anthony Hopkins een alzheimerpatiënt, die in een Londens appartement samenleeft met zijn dochter Anne. Daar is hij continu verdwaald in situaties waarin de essentie van je mens-zijn is, dat je daar de weg weet.

Tot wanhoop van Anne weigert haar vader alle hulp. Elke zorgverlener die de drempel overkomt, jaagt hij weg. Als hij wil kan hij charmant zijn, maar ook ongekend gemeen. Hopkins acteert virtuoos in die stemmingswisselingen, maar ontroert vooral in de kleine momenten van breekbare wanhoop, zoals op het einde wanneer hij ook zichzelf niet meer herkent. De film is zo gemonteerd, dat je als kijker op den duur net zo gedesoriënteerd raakt als de vader zelf.

Past Lives

Toneelschrijver Celine Chong maakte voor haar prachtige speelfilmdebuut gebruik van haar eigen verhaal. Ze verhuisde op haar twaalfde met haar ouders van Korea naar Canada. Een ander land, een andere taal en cultuur. Chong verhuisde daarna nog eens naar New York. We zien hoe de hoofdpersoon, Nora, in Seoul afscheid neemt van haar jeugdvriendje Hae Sung. En hoe ze hem als twintiger weer tegenkomt op internet, maar toch besluit het contact te beëindigen. In het derde deel van de film is Nora getrouwd met Arthur, als ze op een dag bericht krijgt van Hae Sung. Hij komt voor een week naar New York. Zo vindt na vele jaren de hereniging plaats van de twee jeugdvrienden, in het bijzijn van Arthur.

The Old Oak

In een voormalig mijnwerkersdorp in het noordoosten van Engeland staat een pub met de naam The Old Oak. Het is het enige lokaal in het dorp dat nog open is. Na de sluiting van de mijn zijn veel mensen vertrokken. Scholen en winkels verdwenen. En uitgerekend in dit dorp, waar de lokale bewoners weinig perspectief hebben, stopt een bus met Syrische vluchtelingen. Zoals altijd gaat de Britse veteraan Ken Loach (87 jr.) de hedendaagse problematiek niet uit de weg van vergeten gemeenschappen waar  extreemrechts toeslaat. Maar de opbloeiende vriendschap tussen de Engelse pubeigenaar TJ Ballantyne en de jonge Syrische vluchteling Yara geeft hoop.

Dagen: Drie zaterdagen ( 11.00 – 16.00u)

Data: 8 feb – 22 feb – 8 mrt

Kosten: 66 euro

Begeleiding: Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie

Over het gedachtengoed van Richard Rohr

De franciscaan Richard Rohr heeft mij op diverse momenten behouden voor de christelijke traditie(s). Dat komt doordat hij klassieke dogma’s en Bijbelteksten zo weet open te breken dat hun inspiratie mij weer prikkelt.

Zo verwierf deze Amerikaanse ‘rock star priest’ wereldwijde bekendheid met zijn boeken en podcasts. Mystiek, eco-spiritualiteit en sociale rechtvaardig-heid zijn voedend voor zijn denken. Tegelijk kan hij ook wel doorslaan in zijn grote denkbewegingen en -beweringen, maar toch, ze zijn een nader onderzoek zeker waard.

Op deze dag gaan we kennismaken met Rohr. We lezen en bespreken enkele korte passages uit zijn boeken.

Datum: Woensdag 12 februari (11.00 – 16.00uur)

Kosten: 22 euro

Begeleiding: Mirjam Wolthuis

Dag Hammarskjöld, mysticus en politicus met moreel kompas

Wanneer de Zweedse econoom en diplomaat Dag Hammarskjöld (1905 – 1961) in 1953 de Noor Trygve Lie opvolgt als secretaris-generaal van de Verenigde Naties, wordt hij door zijn voorganger verwelkomd met de woorden: Je volgt mij op in de meest onmogelijke baan die er in de wereld bestaat. 

Ruim acht jaar lang zet Dag Hammarskjöld zich in om de wereld-organisatie van de Verenigde Naties uit te bouwen tot een Centrum waarin geweldloze omgang van volkeren met elkaar voorop staat. Tijdens de Congo-crisis komt hij om bij een mysterieus vliegtuigongeluk in Rhodesië. Pas decennia  later zal blijken dat dit geen ongeluk was.

Na zijn dood treft men in zijn woning in New York een manuscript aan, getiteld Merkstenen. Er is een brief bijgevoegd aan zijn vriend Leir Belfrage. Deze brief eindigt als volgt:

Als je vindt dat ze (deze aantekeningen) het waard zijn om gedrukt te worden, heb je het recht dat te doen, als een soort ‘witboek’ over mijn dialoog met mezelf – en God.

In dit vanaf 1925 bijgehouden dagboek wordt stap voor stap de levensweg getekend van een mens die verlangt naar een doel in zijn eigen bestaan, een mens die zoekt naar zin.

Pinksteren 1961

Ik weet niet wie – of wat – de vraag stelde. Ik weet niet wanneer zij gesteld werd. Ik herinner me niet, dat ik antwoordde. Maar eens zei ik ja, tegen iemand – of iets. Vanaf dat moment heb ik de zekerheid dat het leven zinvol is…

Op een vijftal middagen willen we door gezamenlijke bespreking van Merkstenen de ervaring en het zoeken van Dag Hammarskjöld beter verstaan en tegelijk onze eigen ervaring en ons eigen zoeken op het spoor komen. En misschien wordt zo de stille wens van Hammarskjöld vervuld:

Het kan toch voor de een of ander zin hebben om de weg van een leven te zien, waarover de levende zelf niet wilde spreken.

Bij de tekstlezing gebruiken we Dag Hammarskjöld, Merkstenen, Uitg. Ten Have.

Wilt u dit boek aanschaffen? De eerste bijeenkomst is een kennis-making met de persoon en het leven van Dag Hammarskjöld en met elkaar. Deze groep telt max. 7 personen.

Dagen – Vijf woensdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data: 26 febr – 12 mrt – 26 mrt – 9 apr – 23 apr

Kosten: 55 Euro

Begeleiding: Lia Vergouwen

De bedevaartpsalmen

Psalmen zingen over wat er omgaat in mensen. Ze zijn wat dat betreft een leerschool in gebed, omdat ze ons aanreiken dat je aan de Levende God alles mag toevertrouwen wat je op je hart hebt. In de Psalmen wordt om de aanwezigheid en de troost van de Levende gebeden en die worden ook ervaren. Psalmen zijn liederen op onze levensweg.

Die levensweg wordt ook wel vergeleken met een bedevaart: leven op weg naar geluk, naar het goede. In het Boek van de Psalmen vormen Psalmen 120 t/m 134 een bundel van vijftien psalmen die alle als opschrift ‘een bedevaartlied’ hebben. Misschien zijn ze ooit gebeden en gezongen tijdens de pelgrimstocht naar Jeruzalem. Maar ze zijn vooral een reflectie op het leven: wat valt me zwaar, waarheen ben ik op weg, wat maakt me blij?

Dagen: Vier dinsdagen  (14.00 – 16.00u)

Data: 11 mrt – 25 mrt – 1 apr – 15 apr

Kosten: 44 euro

Begeleiding: Gerard Swüste

Aleksandra, boek van Lisa Weeda

Dagelijks lezen en horen we via radio en televisie over de strijd in Oekraïne, waar bommen zijn gevallen en hoeveel doden en gewonden dat heeft veroorzaakt. Wat dat met mensen doet, en wat de invloed is op de verhoudingen in een familie, wordt vaak beter invoelbaar als het in een roman wordt verwerkt.

Lisa Weeda heeft zo’n verhaal geschreven over haar Oekraïense grootmoeder Aleksandra, die geboren is in Loegansk en leefde onder de vreselijke terreur van de Sovjet-Unie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is ze als achttienjarige door het naziregime tewerk- gesteld in Duitsland en van daaruit in Nederland terecht gekomen.

Het boek gaat ook over de ouders van Aleksandra, haar zussen, neven en nichten die op diverse plekken in Oekraïne wonen en soms compleet tegenover elkaar kwamen te staan door de politieke situatie.

Door vele gesprekken met deze familieleden en jarenlang onderzoek heeft Weeda de bijna honderdjarige geschiedenis van haar familie verteld tegen de achtergrond van strijd, terreur en vervolging. Maar het is eveneens een magische reis door de geschiedenis van een land.

Een land waarvan een personage zegt: We wonen op een grillig en humeurig stuk land, maar het is in ieder geval ons land. Al onze verhalen liggen hier begraven en alle verhalen komen hier uiteindelijk thuis, op deze velden. Dit stuk grond is niet uit ons te krijgen, het zit in ons bloed.

Het verhaal gaat echter over veel meer dan oorlog en geweld. Het gaat ook over kracht, liefde, trots en zorg voor elkaar. Als de zussen van Alexandra haar opzoeken in Nederland wordt er ook veel gelachen, gedronken en gegeten.

De schrijfster voert naast de nog levende familieleden ook de doden op, door ze in magische situaties tot spreken te brengen in het Paleis van de verloren Don Kozak.

Dit alles levert een zeer boeiend verhaal op, dat wel om aandachtige lezers vraagt vanwege de wisselende vertelperspectieven. Het opvoeren van tal van symbolen geeft een grote gelaagdheid aan dit zeer rijke boek, dat inmiddels diverse prijzen heeft gewonnen en in meerdere talen is uitgekomen.

Het is ook een actueel boek over een land dat deel uitmaakt van onze Europese geschiedenis en ons uitgebreide gespreksstof oplevert

Datum: Vrijdag 14 maart ( 10.30 – 16.00 uur)

Kosten: 22 euro

Begeleiding: Wil van der Heijden en Kees Weel

In de tijd voor Pasen klinken op veel plaatsen in ons land de Passies volgens Matteüs en Johannes zoals Johann Sebastian Bach die heeft getoonzet. Dat doet ons gemakkelijk vergeten dat Bach voor de zondagse liturgievieringen in de passietijd ook nog andere liturgische muziek heeft gemaakt. Twee cantates voor zondagen voorafgaand aan Pasen willen wij beluisteren en overwegen: Sehet, wir gehn auf gen Jerusalem BWV 159 en Himmelskönig, sei willkommen BWV 182.

Onderzoekers hebben ontdekt dat Sehet, wir gehn auf gen Jerusalem de laatste cantate is die Bach heeft gecomponeerd en uitgevoerd voordat hij zijn Matthäus-Passion in de definitieve versie uitvoerde op Goede Vrijdag 1729. Wij worden uitgenodigd op weg te gaan naar Jeruzalem, in navolging van Jezus en samen met Hem. De dreigende gebeurtenissen die zich gaan voltrekken hangen in de lucht en kleuren deze cantate waarin we teksten en muziek herkennen uit de ons zo vertrouwde passies van Bach.

Himmelskönig, sei willkommen is een cantate die Bach voor de liturgische viering van Palmzondag componeerde. Traditioneel horen we op die dag een van de lijdensverhalen uit het Evangelie. Bachs tekstdichter baseerde zijn cantate op het evangeliegedeelte waarin verteld wordt dat Jezus op een ezel Jeruzalem binnentrekt. Jezus wordt als koning in Jeruzalem ingehaald. In deze palmzondagcantate wordt een spannende link gelegd tussen de komst van Jezus in Jeruzalem en zijn komst in het hart en de ziel van ieder mens.

Onder leiding van Ad de Keyzer zullen we deze twee cantates beluisteren en overwegen. Tekst en muziek geven ons stof om na te denken over onze weg naar Pasen, over hoe om te gaan met tekort en lijden. Bachs cantates kunnen voor ons de ruimte openen om bij onszelf te komen.

Datum: donderdag 10 april (11.00 –  16.00u)

Kosten: 22 euro

Begeleiding: Ad de Keyzer