Met veel genoegen mogen wij u weer ons nieuwe programma voor het komende jaar aanbieden, met naast enkele vertrouwde onderdelen ook veel nieuwe cycli en dagen.

Als staf hebben we samen met onze klankbord medewerkers Joanne Kruijswijk Jansen en Vic Bos nagedacht over de vragen die  de huidige tijd voor ons oproepen en op de behoefte aan bezinning op wat er in de wereld en in onszelf gaande is.

Een hedendaagse mystica in oorlogstijd is Etty Hillesum. Over wat zij zelf ‘dat onverwoestbare in mij’ noemde, gaat onze Zomercyclus, die wij dit jaar voor het eerst aanbieden. Ook het jaarthema van de leesgroep Speling gaat over innerlijke weerbaarheid.

En onze Openingsavond in september is ditmaal gewijd aan de karmeliet Titus Brandsma, die na zijn recente heiligverklaring ook als verzetsheld in het brandpunt van de belangstelling staat.

Nieuw in ons programma is ook de meer dan ooit noodzakelijke aandacht voor het klimaat in relatie tot ‘groene spiritualiteit’.

En niet alleen wat betreft het klimaat roepen de grote crises van onze tijd grote morele vragen op. De cyclus over Genesis verkent het begrip verantwoordelijkheidsgevoel in alle toonaarden en vormen.

Morele vragen worden ook gesteld in het rijke boek van Stefan Hertmans De Opgang, waarover de Leesclub zich buigt.

Erik Borgman biedt in zijn Alle dingen nieuw evenzeer een visie voor onze tijd, die ons aan het denken zet en werk-in-uitvoering wordt.

Hoopvol leven, zonder waarom – juist nu er zo geregeld vragen opborrelen naar het waarom en waarvoor. Maar juist in het ‘zonder waarom’ liggen er mogelijk ook kansen. Durven we te hopen?

Als er iets is, waar we momenteel ook behoefte aan hebben, dan is het wel troost. In de cyclus Troost, als licht in donkere tijden komt het gelijknamige boek van Michael Ignatieff aan de orde.

Bij woorden van hoop en troost horen van oudsher ook woorden van liefde. Zelden zo magistraal getoonzet als in het beroemde Bijbelse Hooglied dat Gerard Swüste met ons zal bespreken.  

In ons huidige tijdsgewricht is regelmatig ook het woord ‘verbinding’ te horen als hoopvolle mogelijkheid om een tegenwicht te bieden aan verdeeldheid en onrust. Onze filmcyclus laat ditmaal drie indringende en ontroerende films zien over verwantschap, ook in de geestelijke zin van het woord.

Als vanouds besteden we ook veel aandacht aan kunst en spiritualiteit. Na de zeer succesvolle Open Avonden rond Leonard Cohen met Frank Kazenbroot zijn we verheugd dat deze inspirerende inleider bereid is gevonden een hele cyclus te verzorgen rondom de liederen van deze begenadigde zanger. En om in hemelse sferen te blijven: opnieuw kunnen we in de Kersttijd een deel van het prachtige Weihnachtsoratorium van Bach beluisteren en ervaren, en komt in de Paastijd diens zo ontroerende Johannes Passion in ons tot klinken.

Op de eerste lentedag bespreken we het indrukwekkende interview waarin Johannes Witteveen vertelt over de grote kracht die hij in zijn lange, zeer bewogen leven ontleende aan het Soefisme.

Last but not least is het uiteraard ook weer mogelijk om zelf aan de slag te gaan met ‘het geheim dat schuilgaat in de gewoonste dingen’. We bieden daarvoor opnieuw de poëzie-workshop Taal is een luisteraar aan. En ook Zen-Zien -Tekenen staat weer op het programma, want: ‘Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent’.

De coronacrisis is nog niet voorbij, wordt ons steeds voorgehouden. Vooralsnog kunnen we elkaar gelukkig weer ontmoeten en onze innerlijke ervaringen delen. Op zoek naar zin en betekenis. In welke groepsgrootte dit precies kan en of er al dan niet nog extra maatregelen nodig zijn is nu nog niet te zeggen. Maar uiteraard wordt u daarvan op de hoogte gehouden. De veiligheid van onze deelnemers en begeleiders is daarbij leidend.

En vanzelfsprekend worden ook alle overige (hygiëne)maatregelen in acht genomen en besteden we extra aandacht aan de ventilatie.

Als staf streven we ernaar het KCS een plaats te laten zijn van rust, bezinning en – vaak ontroerende – ontmoeting en gesprek.

Daarbij gaat het met name om verdieping en verrijking van ieders eigen ervaringen: door wat er wordt aangeboden aan teksten, films, poëzie, muziek, beelden etc. en door het gesprek hierover.

We willen dit graag doen in een enigszins meditatieve sfeer en met eerbied en respect voor elkaar. Het is vooral op deze manier dat er op het KCS niet alleen naar spiritualiteit wordt gezocht, maar dat ons Centrum ook daadwerkelijk iets van een oefenplaats voor spiritualiteit wil zijn. Een plaats waar mensen zich ‘thuis’ voelen.

Meer over onze doelstelling, werkwijze etc. is te lezen in KCS in vogelvlucht, achterin dit programmaboekje. U kunt daar ook informatie vinden over de achtergronden van onze begeleiders.

Van harte hopen wij dat u weer veel inspiratie kunt vinden in ons aanbod!

De staf van het KCS:

Frans Maas, Riet Spierings en Lia Vergouwen

De dagboeken en brieven van Etty Hillesum (1914-1943) blijven wereldwijd nieuwe generaties aanspreken. In deze roerige tijd staat Etty opnieuw sterk in de belangstelling. Er zijn theatervoorstellingen, er verschijnt in het najaar een biografie over haar en in Middelburg wordt vorm gegeven aan het Etty Hillesum Huis.

Etty was een jonge, joodse vrouw, die volop bezig was zichzelf te ontdekken toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. In een dagboek, waarin ze bijna dagelijks uitgebreid schreef, liet zij openhartig zien hoe intens ze zocht naar de zin van het leven en hoe ze worstelde om alles, het mooie én het absurde, een plaats te geven in haar bestaan.

‘Dat onverwoestbare in mij’ is  – naast de titel van een theater- voorstelling van actrice Julika Marijn  – ook de titel van een klein boekje waarin een selectie van prachtige, bezielende en aangrijpende fragmenten uit haar dagboeken en brieven chronologisch zijn opgenomen.

Amsterdam, 20 juli 1942

Mijn God, dit tijdperk is te hard voor broze mensen als ik ben. Ik weet ook, dat er hierna weer een ander tijdperk komen zal, dat humanistisch zijn zal. (…) En ergens ben ik zó licht vanbinnen, zo zonder enige verbittering en heb zoveel kracht en liefde in me. Ik wil zo graag blijven leven om de nieuwe tijd te helpen voorbereiden en om dat onverwoestbare in mij behouden over te dragen naar de nieuwe tijd, die zeker zal komen, ze groeit immers al in mij, iedere dag, ik voel het toch?

Tot in kamp Westerbork wist Etty, iedere dag zoekend, de overtuiging te behouden dat haat geen oplossing is en dat het leven ondanks alles waard is geleefd te worden.

Westerbork, 3 Juli 1943

 De ellende is werkelijk groot en toch loop ik dikwijls, later op de avond, als de dag achter je in een diepte weggezonken is, met een veerkrachtige pas langs het prikkeldraad en dan stijgt er altijd weer uit mijn hart naar boven – ik kan er niets aan doen, het is nu eenmaal zo, het is van een elementaire kracht-: dit leven is iets prachtigs en iets groots, we moeten nog een hele nieuwe wereld opbouwen later…

Een week lang lezen we in augustus in het boekje Dat  onverwoestbare in mij. We gebruiken hiervoor verschillende methodes van meditatief lezen. We wisselen uit wat ons in deze dagboekfragmenten het meest geraakt heeft. In gesprek met elkaar hopen we door te dringen tot wat Etty bezielde en tot de kracht die ons doet leven.

Etty Hillesum, Dat onverwoestbare in mij, uitgeverij Balans, Amsterdam 2014. Mocht het boekje niet meer te bestellen zijn, dan zorgen wij voor kopieën.

(Dinette brengt 22 en 23 oktober 2022 in Mortsel, nabij Antwerpen, de theatermonoloog ‘Hoe mooi ze was’- uit het werk van Etty Hillesum).

Dagen               Drie middagen (13.30 – 16.30uur)

Data                 ma 8 augustus – wo 10 augustus – vrijdag 12 augustus

Kosten              33 euro

Begeleiding      Dinette Kooiman en Mineke Kroes

De onlangs heilig verklaarde Titus Brandsma (1881 – 1942) is een van de meest inspirerende karmelieten voor de hedendaagse wereld.

Op 17-jarige leeftijd koos hij voor intrede in de Karmelorde. Al in de eerste jaren van zijn kloosterleven kwam hij in contact met mystieke geschriften. Later werd hij hoogleraar wijsbegeerte en mystiek aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen. Zijn interesse was echter niet alleen studieus gericht: hij was ook zeer bewogen om de persoonlijke godsrelatie van mensen.

In de jaren ’30 heeft Titus Brandsma bij vele gelegenheden gewaarschuwd tegen de gevaren van het opkomende  nationaalsocialisme. Op 19 januari 1942 werd hij door de Gestapo gearresteerd en beschuldigd van sabotageactiviteiten. Niet lang daarna begon zijn laatste reis, via verschillende gevangenissen, richting het concentratiekamp Dachau. Hier stierf hij op 26 juli 1942.

Wat betekenden  Brandsma’s levenshouding en geloof in het alledaagse leven, zowel in vrijheid als in gevangenschap? Hoe kwam het daarin tot uitdrukking en hoe zou je een held en heilige kunnen zijn in het gewone leven?

Deze avond wordt verzorgd door Anne-Marie Bos, werkzaam als wetenschappelijk medewerker aan het Titus Brandsma Instituut  in Nijmegen.  Zij heeft zich al heel lang verdiept in deze mystiek begaafde heilige en verzetsheld en komt graag haar ervaringen  met ons delen. Deelname is alleen mogelijk na aanmelding.

Datum                Vrijdagavond 9 sept.  (19.30 –  21.30) uur

Kosten               Open schaal collecte

Begeleiding       Anne-Marie Bos

Het kwartaaltijdschrift Speling, voor bezinning en spiritualiteit, is uit de Karmeltraditie voortgekomen en nog steeds een van de toonaangevende tijdschriften over allerlei actuele en tijdloze  onderwerpen, belicht vanuit de christelijke spiritualiteit.

De Spelingleesgroep die eenmaal per kwartaal in het KCS bij elkaar komt, bespreekt het laatst verschenen nummer in zijn geheel.

De leesgroep draait al jaren, in enigszins wisselende samenstelling, soms vertrekt er een lid en soms komt er weer iemand bij. De sfeer wordt gekenmerkt door vertrouwen en openheid, en ruimte voor de eigen ervaringen die opkomen naar aanleiding van de gelezen artikelen.  Er is ruimte en plaats in de groep om je aan te sluiten.

De redactie van het tijdschrift werkt met jaarthema’s. Het nieuwe jaarthema voor vier nummers van Speling in 2022/2023 gaat over innerlijke weerbaarheid, vertaald in vier vragen: wie ben ik? wat moet ik? wat weet ik? en wat wil ik? Over de eerste twee vragen heeft de leesgroep al nagedacht in de bijeenkomsten in het voorjaar. Voor september en december staan de laatste twee vragen – wat weet ik? over waarheid, en wat wil ik? over vrijheid – op het programma. In het voorjaar komt dan weer een nieuw jaarthema aan de orde, dit is nog niet bekend.

Een jaarabonnement op Speling kost 32,95 euro, losse nummers zijn eveneens verkrijgbaar en te bestellen bij Uitgeverij Skandalon, www.skandalon.nl of abonnementen @skandalon.nl. Zie ook www.speling.nl

Dagen                Vier dinsdagavonden (19.15 – 21.30 uur)
Data                   6 sept – 6 dec – 7 mrt – 6 juni
Kosten              44 euro
Begeleiding      Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer

De Amerikaanse trappistenmonnik Thomas Merton – misschien wel de beroemdste monnik van de twintigste eeuw – was een groot natuurliefhebber. Hij trok zich steeds vaker terug in de prachtige omgeving van zijn abdij en leefde uiteindelijk als kluizenaar in het bos. Zijn dagboeken getuigen van zijn intense, spirituele natuurervaring die voortkomt uit een mystieke verbondenheid met alle leven, en daarin met de Levensbron. Deze natuurmystiek leidde tot een steeds openlijker kritiek op de exploitatie van de schepping voor menselijk gewin. Zo groeide deze mystiek uit tot ecologische ethiek, die zeer actueel is in deze tijd van klimaatcrisis en aantasting van de biodiversiteit.

Kick Bras schreef hierover een boek met de titel Onuitsprekelijk paradijs. De groene spiritualiteit van Thomas Merton. We zullen op de bijeenkomsten dit boek bespreken.

Margriet Goddijn is intensief betrokken bij Grootouders voor het klimaat. Vanuit persoonlijke ervaring en ontwikkeling op het gebied van ecologie en groene spiritualiteit is bij haar steeds sterker het besef ontstaan hoe belangrijk het is om met bescheidenheid en eerbied de aarde, de ecosystemen en biodiversiteit te beschouwen. Margriet zal vanuit deze persoonlijke invalshoeken een bijdrage leveren aan deze cyclus.

Het boek Onuitsprekelijk paradijs. De groene spiritualiteit van Thomas Merton is uitgegeven bij Berne Media. Men kan het bij de uitgever of in de boekhandel bestellen.

Zie ook www.kickbras.nl

Dagen               Drie dinsdagochtenden  (10.30 – 12.00 uur)

Data                  4 okt – 11 okt – 18 okt

Kosten              33 euro

Begeleiding      Kick Bras m.m.v. Margriet Goddijn

Als er iets is waar we als mens in tijden van oorlog, ziekte en verlies van dierbaren naar verlangen dan is het wel troost.

Michael Ignatieff, een Canadese historicus, was tot tranen toe ontroerd toen hij in de coronaperiode in Utrecht tijdens het Festival voor Oude Muziek luisterde naar de gezongen eeuwenoude psalmen. Hoewel niet gelovig, vond hij toch troost in deze oude lof- en klaagliederen. Of zoals hij het zelf zegt: We behoren met hen tot een keten van zingeving die altijd geloof, samen met schoonheid, heeft behouden.

Vanuit deze ervaring begon hij zich af te vragen hoe mensen in de loop der tijden in moeilijke perioden troost hebben gevonden en wat de bijdrage hieraan was van het geloof of de filosofie. Of, als zelfs woorden niet meer kunnen troosten, dan kan een beeld of muziek dat mogelijk wel. En soms, zegt Ignatieff in een interview in Trouw, is er even geen troost: Er zijn ervaringen die ons troosteloos achterlaten. Dat is iets belangrijks over het leven dat we moeten begrijpen. Er zijn dingen die geen zin hebben, er zijn kwetsuren die niet hersteld kunnen worden. Dus moeten we naar elkaar omzien, zo goed als we kunnen.

Deze zoektocht naar bronnen van troost heeft geleid tot een boeiend en intrigerend boek dat wereldwijd veel bekendheid heeft gekregen. Hij put hierbij uit zowel klassieke als Bijbelse bronnen zoals de psalmen en Job. Maar ook meer recente bronnen als het werk van Primo Levi, Vaclav Havel en Mahler haalt hij aan, om te laten zien waar mensen in moeilijke perioden troost en veerkracht uit putten. Voor de een was dat het verkrijgen van zelfkennis en voor de ander het getuigenis durven afleggen in moeilijke maatschappelijke en politieke omstandigheden. Uiteindelijk ging en gaat het om het herwinnen van de liefde voor het leven.

In deze cyclus zullen we een keuze maken uit een aantal hoofdstukken om na lezing daarover met elkaar in gesprek te gaan. En wie weet vinden we in de worsteling van de daarin beschreven personen, zowel religieuze figuren als filosofen en schrijvers, iets terug van onszelf of putten we juist troost uit de weg die zij gegaan zijn.

Parels worden ze in De Leeuwarder Courant genoemd:

De ketting van zingeving kent vele parels, die kunnen stralen in de donkerste nacht van ons bestaan. Michael Ignatieff is hiervoor een goede parelvisser en edelsmid.

Misschien wilt u mee die parels opdiepen.

Michael Ignatieff, Troost, als licht in donkere tijden. Uitgeverij Cossee.

Wilt u het boek aanschaffen en al op de eerste bijeenkomst meenemen?

Dagen              Vijf vrijdagen (10.30 – 13.00 uur)

Data                 7 okt – 21 okt – 4 nov – 18 nov – 2 dec

Kosten             55 Euro

Begeleiding     Kees Weel en Wil van der Heijden

‘Genesis gaat over de leden van een familie. Gewone mensen die bij­zonder worden door hun bereidheid om God te volgen. Ze beginnen een reis die nog steeds voortduurt. De familie is de basis van ieders leven. Mensen – toen en nu – doen er ervaring op met relaties, boos­heid en vergeving. In Genesis verloopt dat nooit eenvoudig of ideaal. Er zijn spanningen en tegenslagen, maar er is ook liefde en zorg. Familiebanden bieden boeiende metaforen voor de relatie tussen mensen en God zelf: vader en kind, bruidegom en bruid; bovenal blijkt de Bijbelse God geen abstract begrip maar een persoonlijke, nabije God.

Wij kunnen onszelf herkennen in de personages en hun dilemma’s. Wij maken deel uit van hun wereld zoals zij van de onze. Geen andere oude literatuur heeft zo’n heden­daagse uitstraling. Dit is ons verhaal; dit is waar we vandaan kwamen; dit is onze reis.’ (Flaptekst)

De Bijbel begint met vier verhalen: Adam en Eva, Kaïn en Abel, Noach en de Grote vloed en de Toren van Babel. Waarover gaan die verhalen? Waarom staan ze hier? Het verhaal over Gods verbond met de kinderen Israëls en de stormachtige geschiedenis daarvan, begint pas in Genesis 12 met Gods oproep aan Abraham om het land, en het huis van zijn vader te verlaten. Maar welke functie hebben dan de eerste elf hoofdstukken? Het gaat in deze verhalen om meer dan geschiedenis alleen. Ze vertegenwoordigen een zoektocht naar zin in de geschiedenis. Ze vormen in feite een filosofisch drama in vier bedrijven, een strak geconstrueerde verkenning van het begrip verantwoordelijkheid: een ontwikkelingspsychologie van het morele besef.

Eerst ontdekken we de persoonlijke verantwoordelijkheid, onze vrijheid om te kiezen. Dan krijgen we inzicht in wat morele verantwoordelijkheid is, de kennis dat kiezen grenzen heeft: niet alles wat we kunnen doen, mogen we doen. Later leren we de collectieve verantwoordelijkheid: wij maken deel uit van een gezin, een gemeenschap en een samenleving en we delen in hun onschuld of schuld. Nog later gaan we beseffen dat de samenleving zelf onderworpen is aan een hogere wet: macht kent morele grenzen.

Sacks volgt alle twaalf Schriftgedeelten (parasjot) waarin het boek Genesis is verdeeld ten behoeve van de voorlezing in de synagoge. Hij slaagt erin om vroegere leraren hun licht te laten schijnen op vraagstukken uit onze tijd. Hiervoor gaat hij in gesprek met allerlei wetenschappers zoals filosofen, biologen, wiskundigen, medici en ethici uit alle eeuwen over politieke en maatschappelijke kwesties van dit moment. Hij heeft daarbij pareltjes verzameld uit de omvangrijke bibliotheek van zijn joodse traditie. Zijn commentaar levert mooie spreuken en inzichten op en opvallende oneliners, zoals: ‘Het jodendom is de meest hoopvolle van de wereldgodsdiensten’ (blz. 51).

In deze cyclus maken we een keuze uit de parasja’s: door te luisteren en te antwoorden, voegen we onze stem toe aan de nooit eindigende dialoog tussen het joodse volk en zijn bestemming.

Jonathan Sacks, Genesis – boek van het begin. Skandalon, ISBN 9789492183910

Dagen               Vijf dinsdagmiddagen  (14.00 – 16.00 uur)

Data                  11 okt – 25 okt – 8 nov – 22 nov – 6 dec

Kosten              55 euro

Begeleiding     Janneke Krijger en Wil Simis-Goddijn

Leonard Cohen ( 1934 – 2016) was een dichter en zanger die de vragen naar zin en onzin, liefde en lijden niet uit de weg ging. In zijn prachtige liederen vinden we deze zoektocht terug. Hij putte uit meerdere religieuze tradities, al was zijn eigen joodse geloof altijd aanwezig. Zijn diepzinnige teksten zijn moderne psalmen.

Maar zijn woorden zijn niet gemakkelijk te verstaan. Het is poëzie met meerdere lagen. Het aardse en het hemelse, het menselijke en het goddelijke lopen vaak door elkaar heen. Er is tijd en ruimte nodig om dieper in zijn liederen te duiken. En we hebben elkaar daarbij nodig!

Op vijf vrijdagmiddagen luisteren we iedere keer naar één lied. Met elkaar zoeken we naar de betekenissen in de tekst en we doen dit met een werkwijze die aan de Lectio Divina is ontleend. In een eerste ronde gaat het om de vragen: waar gaat dit lied over volgens jou? Wat wil Cohen met zijn lied aan ons duidelijk maken? Welke woorden vinden we moeilijk? In een tweede ronde gaat het om de vragen: Wat doet dit lied met jou? Waar raakt de inhoud aan jouw eigen levenservaring?

Ieders inbreng wordt gewaardeerd. De teksten zijn in het Engels, maar een Nederlandse vertaling is aanwezig.

Begeleider Frank Kazenbroot is theoloog en twintig jaar kloosterling geweest in de Abdij van Berne. Momenteel is hij is geestelijk verzorger in een ziekenhuis. Zijn leven lang is hij al een liefhebber van de liederen van Leonard Cohen.

In 2018 heeft hij het boek geschreven: Wees lief voor deze ziel, veertig vensters op Leonard Cohen.

Dagen               Vijf vrijdagmiddagen (14.00 – 16.30 uur)

Data                  14 okt – 28 okt – 11 nov – 25 nov – 9 dec

Kosten              55 euro

Begeleiding      Frank Kazenbroot

‘Een theologische visie voor de 21^ste eeuw’ , zo luidt de ondertitel van dit lijvige boek, het eerste deel van een trilogie in wording. Die omschrijving is goed gekozen. Het is een visie voor onze tijd, een visie die aan het denken zet en zo ook voor de lezer werk-in-uitvoering wordt. Een visie die naast binding met de H. Schrift en kerkelijke documenten zich mengt met hedendaagse literatuur, met muziek en dans.  Erik Borgman is in katholieke kring een van de eersten geweest die zich verzet heeft tegen de recente trend op veel universiteiten om theologie te laten opgaan in een algemene stroom van religiewetenschappen. Hij zet met kracht van argumenten en uitermate welsprekend theologie weer op de kaart als een geloofsdenken dat voor zichzelf moet spreken en zich niet mag laten inklemmen in de regels van het publieke debat. Zonder overigens dat debat te schuwen. Hefboom voor deze operatie is dat theologie begint met gebed en geloof, met aanroeping van God –Invocatio  noemt hij dit eerste deel. Bidden en denken horen in de theologie bijeen, als vertrouwen en inzicht scheppen. Spiritualiteit is niet een mogelijke afgeleide van theologie, maar juist de rode draad, de levensader ervan. Dat maakt het boek geschikt  als een uitdagende context  voor onze eigen spirituele visies en ervaringen.

We zouden als volgt te werk kunnen gaan. Als voorbereiding lezen alle deelnemers zo mogelijk het afgesproken gedeelte: Inleiding en Invocatio  (blz.  9–55) voor 12 nov, hst. 1 (blz. 55–112) voor 26 nov en hst. 2 (blz. 113–200) voor 10 dec.  Op de betreffende zaterdag wordt door de begeleider de lijn van de afgesproken tekst samengevat, waarna we in gesprek gaan over inhouden die onze belangstelling wekken en reactie uitlokken. Samen dragen we er zorg voor dat onze samenspraak niet te cerebraal wordt maar stroomt vanuit onze eigen ervaring en vragen.

Dagen               Drie zaterdagen (11.00 – 16.00 uur)

Data                   12 nov – 26 nov – 10 dec

Kosten              66 euro

Begeleiding      Frans Maas

Bach componeerde zijn Weihnachts-Oratorium voor de liturgi­sche vieringen tijdens de kerkelijke hoogtijdagen tussen Eerste Kerstdag en Driekoningen rond de jaarwisseling van 1734–35. Het is een onderdeel van de kerkdiensten op en rond Kerstmis, wat ons de mogelijkheid geeft om er met een liturgisch-spiritueel oor en oog naar te kijken en te luisteren.

Het werk bestaat uit zes delen, zes ‘losse’ cantates, die wij als één geheel moeten beschouwen. Wat hun vorm betreft lijken ze erg veel op de Matthäus- en de Johannes-Passion: de teksten uit het evangelie van Lucas en Matteüs worden becommentarieerd door recitatieven, aria’s en koralen.

De wijze waarop Bach met deze teksten uit de heilige Schrift omgaat, is een vorm van Schriftuitleg. Daartoe dienen hem de teksten van de aria’s en de recitatieven, maar de grootste zeggingskracht gaat uit van Bachs muziek zelf. Daarin laat hij horen en zien, hoe het Woord van God ook aan hem geschiedt.

Al eerder hebben wij verschillende momenten uit deel I van het Weihnachts-Oratorium beluisterd en overwogen. Dit jaar kiezen wij fragmenten uit deel II en III.

Bachs Weihnachts-Oratorium laat ons de Goede Boodschap van Kerstmis horen op een onnavolgbare wijze. In teksten en muziek opent Bach voor ons de deur naar een geestelijke ruimte waar woorden van profeten en evangelisten tot klinken komen. De bewogenheid van Bach kan ook ons vandaag de dag tot een bron van inspiratie zijn.

Datum               Donderdag 15 december 2022 (11.00 – 16.00 uur)

Kosten              22 euro

Begeleiding      Ad de Keyzer

De roos kent geen waarom

zij bloeit omdat zij bloeit

zij denkt niet aan zichzelf

vraagt niet of men haar ziet  

Zonder waarom is de titel van dit korte gedichtje Van Angelus Silesius (1624-1677).

‘De roos is in dit gedicht een toonbeeld van onvoorwaardelijkheid, van het onconditionele. Zij is er puur en alleen omwille van zichzelf, zonder ergens toe te dienen. Zij is geen instrument voor iets anders, zij is er ‘zonder waarom’, ‘ohne warum’. ‘De glorie van de roos is de glorie van het leven zonder waarom’, aldus Caputo, ‘niet gehinderd door al de waaroms en waarvoors van de filosofen en theologen die hun rusteloze geesten belagen. De dichter nodigt ons uit een ruimte binnen te gaan waar deze vragen nooit als eerste opkomen, een ruimte waar het vragen naar het waarom misplaatst is’.

Peter Nissen, Zonder waarom, John Caputo over het onvoorwaardelijke. Speling 2017/1.

Leven zonder waarom en waarvoor? Kan dat?

In deze tijden van onzekerheid, onrust, soms ook angst, borrelen juist vragen van waarom en waarvoor in ons op. Hoe omgaan met alles wat in ons opkomt? We merken dat denken in termen van waarom en waarvoor ons niet verder brengt. Leven ‘zonder waarom’ komt niet als eerste bij ons op. Desalniettemin liggen in dit ‘zonder waarom’, mogelijk kansen en openingen naar nieuw vertrouwen, rust en ruimte. Wat valt er te ontdekken als we leren leven zoals een roos, leven ‘zonder waarom’? Durven we te hopen? Hopen hoort bij ons menszijn zegt  Václav Havel (1936-2011):

Diep in ons zelf dragen wij hoop:

als dat niet het geval is,

is er geen hoop.

Hoop is de kwaliteit van de ziel

en hangt niet af

van wat in de wereld gebeurt.

In een cyclus van vijf middagen zullen we het vierregelig vers van de roos als uitgangspunt nemen en omgeven met andere teksten over zien met het hart, over genade en over hoop en vertrouwen.

Daarbij gaan wij te rade bij auteurs die ‘leven zonder waarom’ bepleit hebben en denken daarbij aan Meister Eckhart, Søren Kierkegaard, Antoine de Saint Exupery, Dorothee Sölle, John Caputo en anderen.

Dagen                Vijf donderdagmiddagen (14.00 – 16.30 uur)

Data                   2 feb – 16 feb – 2 mrt – 16 mrt – 30 mrt

Kosten              55 euro

Begeleiding      Wil Simis en Riet Spierings

Voor ons mensen is het van levensbelang om ons verwant te kunnen voelen met anderen. Om bij andere mensen te horen die op ons lijken.  Verwantschap kan verschillende vormen aannemen. En die verwantschappen kunnen we op allerlei manieren ervaren.

Om te beginnen is er de bloedverwantschap. Dat die heel belangrijk is voor ons, daarvan getuigen alleen al de vele stamboom- onderzoeken en de populariteit van een tv-programma’s als  Spoorloos.  Maar verwantschap is méér dan alleen biologie. We voelen ons ook verwant aan de degenen die ons grootbrengen en met wie we samen opgroeien. Dat zijn doorgaans onze ouders en broers en zussen, maar dat is niet altijd het geval. Ook buiten de familie zijn er mensen met wie we ons verwant voelen, zoals vrienden. Het betreft mensen met wie we ons in geestelijke zin verwant voelen. Soms ervaren we zelfs een zielsverwantschap. Drie films belichten de veelzijdigheid van verwantschap.

Adam

Dit speelfilmdebuut van Maryam Touzani uit 2019 is een mooie, ingetogen ode aan solidariteit en moederschap en vertelt hoe twee vrouwen elkaar een toekomst bieden in het Marokko van nu. In Casablanca gaat de zwangere, ongetrouwde Samia van deur naar deur op zoek naar een dak boven haar hoofd. Wanneer ze aanklopt bij Abla blijft ook haar deur in eerste instantie gesloten. Maar als weduwe en alleenstaande moeder van de achtjarige Warda, weet Abla hoe moeilijk het leven in Marokko kan zijn en ze laat de jonge vrouw uiteindelijk toch toe. Geleidelijk vinden ze steeds meer steun bij elkaar en gaat Samia aan de slag in Abla’s bakkerij, in afwachting van de geboorte van een nieuwe mens.

Like father, like son

In deze Japanse, indringende film uit 2013 neemt Kore-eda ons mee naar een rijk en een minder rijk gezin. De vier ouders krijgen van het ziekenhuis te horen dat hun twee zoontjes bij de geboorte verwisseld zijn. Nu staan ze voor een duivels dilemma: wie beschouwen ze als hun echte zoon? En moeten ze de jongetjes ruilen? De keuze tussen nature en nurture werkt Kore-eda eerder onderkoeld dan emotionerend uit. Maar  juist in die terughoudend-heid weet de film ons te raken. Zoals in de scène waarin de kleine Keita om zich heen kijkt en het gedrag van z’n vader probeert te begrijpen. Weet hij veel van biologie en bloedbanden…

Nomadland

Deze poëtische film uit 2020 van de Chinese Zhao vertelt over de Amerikaanse Fern, een zestiger die na het overlijden van haar man alles achterlaat en als hedendaagse nomade in een camper van plek naar plek trekt. Op zoek naar tijdelijke klusjes, omdat ze anders financieel niet rond kan komen. En ze is niet de enige, want onderweg komt ze veel zestigplussers tegen die ook – soms noodgedwongen, soms vrijwillig – hebben gekozen voor een bestaan als moderne nomade. Fern voelt zich gaandeweg steeds meer thuis bij hen en met sommigen raakt ze bevriend. Deze melancholische roadmovie kent weinig plot, maar des te meer veel sfeer, prachtige beelden en een indrukwekkende hoofdrol.

Dagen               Drie  zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)

Data                 4 feb – 18 feb – 4 mrt

Kosten              66 euro

Begeleiding     Wilbert Sentenie en Marjeet Verbeek

Het Hooglied: in de loop van eeuwen is er geen boek in de Schrift waarover zoveel is geschreven. De kerkvader Origines schreef er in de derde eeuw maar liefst tien boeken over. En later Hadewych, Johannes van het Kruis, Hugo Claus en Judith Herzberg.

Hoe zou dat komen?

In vier middagen gaan we het Hooglied verkennen. Lezen in de tekst en proberen te ontdekken waarom dat Bijbelboek steeds zoveel mensen aan het denken en schrijven heeft gezet. Is het omdat het eigenlijk gaat over de liefde van God voor zijn mensen? Of gaat het over het wonder van de liefde tussen mensen die het ‘hoogste lied’ zingen? Of is het iets anders? Waarom heeft dat boek eigenlijk een plaats gekregen in de Bijbel? Zegt het misschien iets over onze liefde?

We lezen uit het Hooglied aan de hand van de vertaling van Gerard Swüste in: Uit het leven gegrepen, Salomo’s Spreuken, Prediker en Hooglied vertaald en toegelicht, Skandalon 2020.

Dagen               Vier woensdagen (14.00 – 16.00 uur)

Datum               8 feb – 22 feb – 8 mrt – 29 mrt

Kosten              44 euro

Begeleiding     Gerard Swüste

Na een succesvolle bespreking in 2020 van De bekeerlinge, een eerder uitgekomen boek van de bekende Vlaamse schrijver Stefan Hertmans, willen we graag opnieuw een boek van hem bespreken.

De Opgang is, evenals De Bekeerlinge, ontstaan vanuit een heel persoonlijke invalshoek. Hertmans kwam tot de ontdekking dat hij 20 jaar lang in Gent in een huis had gewoond dat eerder had toebehoord aan een Vlaamse SS’er, Willem Verhulst. De zoon van Verhulst, die een boek over zijn foute vader had geschreven, bleek een vroegere hoogleraar van Hertmans te zijn geweest. Dat alles intrigeerde hem dusdanig dat hij op zoek ging naar wie die Willem Verhulst was, naar zijn achtergrond en zijn motieven om zich bij de Waffen SS aan te sluiten.

Behalve uit geschreven bronnen kon hij volop putten uit gesprekken met twee nog in leven zijnde dochters.

Dit rijke boek biedt vele perspectieven. Door terug te keren naar dit zogenaamde ‘schuldige’ huis komt hij zijn eigen jeugdige ik tegen. Maar tegelijkertijd brengt Hertmans in dit huis niet alleen Willem weer tot leven, maar ook zijn Nederlandse vrouw Mientje, in moreel en politiek opzicht een tegenpool van haar man. En ook was er een kamer in het huis waar Willem met andere SS’ers samenkwam en plannen beraamde.

Kortom, een familietragedie die zich afspeelde tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog.

Zonder het gedrag van deze Willem te vergoelijken is de schrijver zich bewust van de moeilijke dilemma’s die in zo’n gezin spelen, ook als de kinderen later terugkijken op de rol van hun vader.

Het bovenstaande zou de vraag kunnen oproepen of het niet eerder een historisch boek is dan een roman. Echter, de wijze waarop Hertmans de hoofdfiguren tot leven brengt in een meeslepende,  poëtische stijl maakt het tot een boeiende historische roman.

En waar de titel De Opgang aan ontleend is? In een interview met de Volkskrant zegt Hertmans hierover: De notaris die het me verkocht leidde me over de vermolmde trappen van het huis, door de verstofte kamers. We gaan van kelder tot zolder, een opgang, maar hoe hoog we ook stijgen, er is niets te vinden. Twintig jaar later blijken het huis en haar latere bewoners alsnog genoeg stof te bieden voor een boeiend verhaal in De Opgang.

Een dag die ons de gelegenheid biedt om aan de hand van dit verhaal terug te kijken op eigen herinneringen rond de oorlog en de vraag, hoe deze mogelijk van invloed zijn geweest op ons denken en handelen later en misschien nog doorwerken tot op heden.

Om te kunnen deelnemen aan deze dag geldt als voorwaarde dat u het boek De Opgang van Stefan Hertmans (uitgegeven bij De Bezige Bij) gelezen heeft.

Datum                  Vrijdag 10 maart 2023 (10.30 – 16.00 uur)

Kosten                 22 euro

Begeleiding         Wil van der Heijden en Kees Weel

Al sinds enige jaren staat de Matthäus-Passion van Bach bovenaan de lijst van klassieke muzikale meesterwerken. Bachs muziek geeft troost en kracht aan mensen die het nodig hebben. Maar zij geeft ook veel te overwegen!

Bach schreef zijn Matthäus-Passion voor de liturgieviering van Goede Vrijdag. Hoe is het mogelijk dat de Matthäus-Passion van J. S. Bach (1685-1750) zoveel mensen diep blijft raken? Omdat Bach met zijn muziek ruimte heeft weten te geven aan de troost en het uitzicht verwoordt in de teksten die het lijdenverhaal becommentariëren en overdenken.

Bach onderbreekt in zijn Matthäus-Passion de evangelietekst door recitatieven, aria’s en koralen. Hiermee bevordert Bach dat de hoorders van het verhaal aan het verhaal kunnen participeren, niet alleen als toehoorders en toeschouwers, maar ook als ontvangers van het Woord dat hen richting kan geven op hun geestelijke weg. Dat deed het in 1727 in de Thomaskerk in Leipzig, dat doet het tot op de dag van vandaag. In de toonzetting van het lijdensverhaal van Matteüs weet Bach een geestelijk ruimte te openen waar de goddelijke en menselijke wereld elkaar raken.

Deze dag willen wij de spirituele ruimte van Bachs Matthäus-Passion binnengaan en ons laten raken door wat tekst en muziek ons te zeggen hebben, aan de hand van verschillende fragmenten. Ontdek met hem hoe tekst en muziek samen niets aan actualiteit hebben ingeboet.

Datum               Donderdag 23 maart (11.00 – 16.00 uur)

Kosten              22 euro

Begeleiding      Ad de Keyzer

In 2019 overleed op hoge leeftijd Johannes Witteveen, econoom, oud-minister van financiën, oud-voorzitter van het IMF en voorman van de soefibeweging in ons land. Hij werd in zijn laatste levensjaren diverse malen geïnterviewd voor de televisie over zijn veelbewogen leven.

Politiek was hij een vooraanstaand man in ons land, de soefi beweging kreeg onder zijn leiding vorm en kleur door o.a. de bouw van een tempel in de duinen bij Katwijk.

Sprekend over de dood van zijn zoon, schoondochter en kleinzoon bij het neerstorten van de MH17, nadat hij ook eerder al een zoon verloor, laat hij op indrukwekkende wijze zien hoe hij kracht put uit zijn levensovertuiging.

In deze bijeenkomst kijken we samen naar één van de interviews met deze wijze man. We staan stil bij zijn rijke levenservaring en wijsheid en proberen daarmee verbinding te maken voor ons eigen leven. Hoe kunnen wij profijt hebben van wat Johannes Witteveen zich in zijn rijkgeschakeerde leven eigen maakte aan wijsheid en wat kan dat mogelijk betekenen voor of in ons eigen leven?

Datum              Dinsdagmiddag 21 maart (14.00 – 16.00 uur)
Kosten             11 euro
Begeleiding    Joanne Kruijswijk Jansen en Lia Vergouwen

Zen Zien Tekenen is een actieve vorm van zen-meditatie.

Je sluit de wereld niet buiten, maar maakt directe verbinding met de werkelijkheid zoals die is.

Zen Zien Tekenen helpt ons om met meer rust, vrijheid en vollediger aandacht in het leven te staan. Om even op te houden met rondrennen en eenvoudig er te zijn in het moment op de plaats waar je bent. Je zou Zen Zien Tekenen ook als verdiepte mindfulness training kunnen zien.

Alles wat ik niet heb getekend, heb ik niet werkelijk gezien. Deze uitspraak is van Frederick Franck, de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar die het Zen Zien Tekenen ontwikkelde, een prachtige vorm van tekenen die je in direct contact brengt met de werkelijkheid om je heen.

Tekenen kun je overal en alles, het maakt niet uit, alles in onze omgeving is onderwerp om te tekenen. Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent. Als je ogen opengaan is alles inspirerend. Al tekenend ga je zien, en al ziende ontdek je en leef je in verbondenheid met alles wat je ziet. Potlood of pen en papier zijn alles wat je nodig hebt.

Het Zen-Zien-Tekenen is niet op de eerste plaats gericht op het leveren van artistieke prestaties en is ook niet bedoeld als ‘creatieve bezigheid’. Ervaring met zenmeditatie en ‘kunnen tekenen’ zijn geen vereiste.

Wel wordt van de oprechte beoefenaar van Zen Zien Tekenen openheid, doorzettingsvermogen, inzet en vertrouwen verwacht. Ook vioolspelen leer je niet in één dag.

Iedere cyclus onderscheidt zich van de andere omdat de begeleiding interactief is, persoonlijk bemoedigend en steeds opnieuw verdiepend en verrassend. Vervolgens is opnieuw deelnemen aan de introductie een verdieping van de beoefening.

Daarnaast kan de beoefenaar na de introductie ook deelnemen aan de themablokken die Leo van Vegchel ter verdieping van de beoefening digitaal aanbiedt.

Aanbevolen boek o.a.: Nelleke Metselaar, Leo van Vegchel e.a., Inspiratieboek Zen Zien Tekenen, Asoka 2017.  ISBN 9789056703660

Dagen               Twee zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data                  1 en 15 april
Kosten              44 euro
Begeleiding      Leo van Vegchel

De mens hunkert naar taal.

Taal verbindt.

Taal troost.

Taal is nodig om te communiceren

maar bovenal is het een middel om je te uiten,

om je te manifesteren,

om te laten zien wie je bent.

Er zijn verschillende soorten taal.

Lichaamstaal,

gebarentaal,

een eigen taal.

Taal onderscheidt ons.

Poëzie heeft een aparte plaats.

Hierin kan je meer uitdrukken dan dagelijkse woorden.

Kijken wat jou ruimte geeft.

Je kunt woorden en zinnen gebruiken die je niet verwacht

maar die wel een gevoelslading hebben.

Je kunt zinnen zo voegen dat het meer zegt.

Het kan je op een ander been zetten,

iets met je doen.

Als je niet weet wat je moet schrijven

is dat het beste begin.

Een ontdekkingsreis naar je dromen,

herinneringen, ervaringen.

Schrijvend ontdekken wat het beste bij je past.

Met poëzie lezen en schrijven.

Voor iedereen die graag gedichten schrijft of het nog niet eerder heeft gedurfd. Tijdens de workshop lezen we een aantal gedichten van bekende dichters. Vanuit deze gedichten schrijven we aan de hand van creatieve schrijfoefeningen en korte schrijfopdrachten een eigen gedicht. Schrijfervaring is niet nodig. Verlangen en nieuwsgierigheid wel.

Dagen               Twee dinsdagmiddagen (14.00 – 16.30 uur)

Data                 4 en 18 april

Kosten             22 euro

Begeleiding     Lidwiene Vermeij en Lia Vergouwen