Passie en extase

Dagen: Drie donderdagen (11.00 – 16.30 uur)
Begeleiding: Marjeet Verbeek en Jan-Kees Kense

 
Mensen in extase. Een niet alledaags fenomeen. Verwonderd kijken we op van die onpeilbare diepte in de ogen van de ander. In de ogen van Teresa van Avila in de Santa Maria della Vittoria in Rome, in die van Bess in de film Breaking the Waves of van Theresia van Lisieux in de film Térèse. Beelden van – in dit geval – vrouwen die in geestesvervoering zijn geraakt, die verrukt en tegelijkertijd diep ontroerd zijn. En je voelt dat er aan hun overgave aan dat extatische moment een hartstochtelijke zoektocht is voorafgegaan. Je ziet gepassioneerde mensen. Hartstocht en extase horen dan ook onlosmakelijk bij elkaar.

 
Toch voelt niet iedereen zich even senang bij het zien van mensen in extase. Velen vinden het gênant. Anderen worden juist jaloers op de zichtbare intensiteit van de ervaring. Niet voor niets proberen veel mensen dan ook hartstochtelijk extase op te wekken door vasten en ascese, door drugs, dans, muziek en ritmisch bidden. Nagenoeg alle culturen kennen deze behoefte om in een droomwereld te belanden, waarin alles ‘heel’ is. Het bewustzijn van de omgeving, van problemen, van wat men moeilijk beheersen kan, verdampt. Het bewustzijn van het eigen lichaam daarentegen neemt toe, en daarmee het zelfvertrouwen.

 
Overigens wordt extase niet per se opgewekt door muziek, alcohol of drugs. Vormen niet ook ervaringen als de geboorte van je kind, een heftige verliefdheid of een bijna-dood-ervaring bronnen van diezelfde staat van verrukking en ontroering? Die momenten waarop je intens ervaart dat je leeft? Vandaag de dag vinden mensen deze intense levenservaringen vooral in seksualiteit, vervolgens in de natuur en tenslotte ook in de kunst.

 
Niet in de laatste plaats zijn het mystici die bekend zijn met extase. Al verwarren ze extase niet met mystieke ervaring. Maar als de mystieke ervaring extatisch is geweest, dan beseffen mystici, dat de terugval in de banale werkelijkheid nogal hard aankomt. Dan zal men hartstochtelijk terugverlangen naar die andere wereld, om erin ondergedompeld te worden. De extatische roes die iemand weer dicht bij zo’n mystieke ervaring kan brengen, is en wordt vaak nagestreefd; in Oost en West. Het is als met verliefdheid: wie zou met een ander in zee gaan als hij niet eerst werd aangetrokken door de vreugden van het verliefd zijn. De grote mystici wijzen de emotionele weg van de extase niet af, zelfs niet als deze sterk erotisch is, maar ze wijzen wel op de noodzaak van zuiverheid. Johannes van het Kruis verwijst naar Teresa van Avila als het gaat over extases. Hij erkent de emotionele weg als mogelijk, maar vindt hem nogal gecompliceerd. Voor hem is de kortste weg die van de nuchtere extase: het hartstochtelijk zoeken naar de werkelijkheid achter te dingen door radicaal los te komen uit het eigen ego.

 
Tijdens de drie donderdagen zullen we ons intensief bezighouden met passie en extase. Met die van anderen, maar natuurlijk ook met die van onszelf. Daartoe zullen we creatieve werkvormen gebruiken, waaronder een film bekijken en teksten lezen, om zo langzaam maar zeker op het spoor van onze eigen hartstochten te komen.