Over goed en kwaad in tijden van oorlog en bezetting De Opgang, boek van Stefan Hertmans

Na een succesvolle bespreking in 2020 van De bekeerlinge, een eerder uitgekomen boek van de bekende Vlaamse schrijver Stefan Hertmans, willen we graag opnieuw een boek van hem bespreken.

De Opgang is, evenals De Bekeerlinge, ontstaan vanuit een heel persoonlijke invalshoek. Hertmans kwam tot de ontdekking dat hij 20 jaar lang in Gent in een huis had gewoond dat eerder had toebehoord aan een Vlaamse SS’er, Willem Verhulst. De zoon van Verhulst, die een boek over zijn foute vader had geschreven, bleek een vroegere hoogleraar van Hertmans te zijn geweest. Dat alles intrigeerde hem dusdanig dat hij op zoek ging naar wie die Willem Verhulst was, naar zijn achtergrond en zijn motieven om zich bij de Waffen SS aan te sluiten.

Behalve uit geschreven bronnen kon hij volop putten uit gesprekken met twee nog in leven zijnde dochters.

Dit rijke boek biedt vele perspectieven. Door terug te keren naar dit zogenaamde ‘schuldige’ huis komt hij zijn eigen jeugdige ik tegen. Maar tegelijkertijd brengt Hertmans in dit huis niet alleen Willem weer tot leven, maar ook zijn Nederlandse vrouw Mientje, in moreel en politiek opzicht een tegenpool van haar man. En ook was er een kamer in het huis waar Willem met andere SS’ers samenkwam en plannen beraamde.

Kortom, een familietragedie die zich afspeelde tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog.

Zonder het gedrag van deze Willem te vergoelijken is de schrijver zich bewust van de moeilijke dilemma’s die in zo’n gezin spelen, ook als de kinderen later terugkijken op de rol van hun vader.

Het bovenstaande zou de vraag kunnen oproepen of het niet eerder een historisch boek is dan een roman. Echter, de wijze waarop Hertmans de hoofdfiguren tot leven brengt in een meeslepende,  poëtische stijl maakt het tot een boeiende historische roman.

En waar de titel De Opgang aan ontleend is? In een interview met de Volkskrant zegt Hertmans hierover: De notaris die het me verkocht leidde me over de vermolmde trappen van het huis, door de verstofte kamers. We gaan van kelder tot zolder, een opgang, maar hoe hoog we ook stijgen, er is niets te vinden. Twintig jaar later blijken het huis en haar latere bewoners alsnog genoeg stof te bieden voor een boeiend verhaal in De Opgang.

Een dag die ons de gelegenheid biedt om aan de hand van dit verhaal terug te kijken op eigen herinneringen rond de oorlog en de vraag, hoe deze mogelijk van invloed zijn geweest op ons denken en handelen later en misschien nog doorwerken tot op heden.

Om te kunnen deelnemen aan deze dag geldt als voorwaarde dat u het boek De Opgang van Stefan Hertmans (uitgegeven bij De Bezige Bij) gelezen heeft.

 

Datum                  Vrijdag 10 maart 2023 (10.30 – 16.00 uur)

Kosten                 22 euro

Begeleiding         Wil van der Heijden en Kees Weel