Ook al zou er geen God zijn…
Alleen wie voor de joden schreeuwt, mag ook gregoriaans zingen.
(Dietrich Bonhoeffer)
De Duitse theoloog, luthers predikant en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) was actief betrokken bij de Bekennende Kirche (Belijdende Kerk) én bij het verzet tegen de nazibeweging. Vanaf het begin weigerde hij te collaboreren met het Hitlerregime door bijvoorbeeld in een radiolezing het Führerprincipe te weerleggen (1933) en te weigeren de ariërverklaring te tekenen (1935). Vanwege zijn protest tegen het nationaalsocialisme, zijn ondergrondse verzet, zijn hulp aan de joden en zijn daadwerkelijke deelname aan de samenzwering tegen Hitler en zijn bewind, werd hij op 5 april 1943 gearresteerd en gevangengezet.
Twee jaar later, enkele weken voor de capitulatie van Duitsland, werd Dietrich Bonhoeffer op 9 april door ophanging geëxecuteerd in het concentratiekamp Flossenbürg.
Vanuit de gevangenis schreef Bonhoeffer brieven, waarin hij op directe en levendige wijze uiting geeft aan wat er in hem omgaat aan vragen en onzekerheden, aan angst en hoop, aan ongeloof en vertrouwen. Zijn brieven en aantekeningen vormen een fascinerend menselijk document, waarin een man in gevangenschap tot het einde toe getuigt van vrijheid en verantwoordelijkheid. Zijn cel weerhoudt hem er niet van door te gaan met het zoeken naar richting te midden van chaos. Hij denkt er als het ware hardop, verwoordt intuïties, schetst aanzetten die hij later hoopt uit te werken, leeft intens mee met mensen in en buiten de gevangenis en vraagt zich af waar de grens ligt tussen noodzakelijk verzet tegen het ‘lot’ en de even noodzakelijke overgave. (…) De grens tussen verzet en overgave is (…) niet principieel te trekken. Beide zijn noodzakelijk en met beide moeten we vastberaden leven. (21 februari 1944)
-mei 1944- Ons christenzijn zal in deze tijd bestaan uit slechts twee elementen: bidden en onder de mensen het goede doen.
-16 juli 1944- God doet ons weten dat we moeten leven als diegenen, die hun leven inrichten zonder God. De God, die met ons is, is de God die ons verlaat (Markus 15:34). (…) Voor en met God leven wij zonder God.
-21 juli 1944- … ik ervaar het tot op dit moment, dat je pas leert geloven als je midden in de aardsheid van dit leven staat; als je er volledig van afziet iets te maken van jezelf – een heilige, een bekeerde zondaar, een man van de kerk (een priesterlijke figuur!), een rechtvaardige of een onrechtvaardige, een zieke of een gezonde; als je aards leeft, dus met alle taken en problemen, successen en mislukkingen, met alle ervaringen en twijfels; want dan geef je je helemaal over aan God …
Aan de hand van Dietrich Bonhoeffers inmiddels klassiek geworden Verzet en overgave (Widerstand und Ergebung) en onze eigen ervaringen proberen we op het spoor te komen van een spiritualiteit die bij ons persoonlijke en maatschappelijke leven past.
Bij de tekstlezing gebruiken we: Dietrich Bonhoeffer, Verzet en overgave, Brieven en aantekeningen uit de gevangenis, Vertaald, geannoteerd en ingeleid door L.W. Lagendijk, Ten Have, Baarn 2003/2007. ISBN 90 259 5353 0
Dagen Zes vrijdagen (14.00-16.30 uur)
Data 10 feb – 24 feb – 10 mrt – 24 mrt – 7 apr – 21 apr
Kosten 60 euro
Begeleiding Lia Vergouwen en Vic Bos