Fill the void

Orthodoxe vrouwen leren bescheiden te zijn. Dat maakt ze niet zwak, maar juist heel sterk. Ze krijgen een soort ‘noblesse de coeur’ aangeleerd, zielenadel. Ze schreeuwen niet als ze een doel willen bereiken, maar gaan rustig aan de slag, zoals Shira’s moeder, die de affectie tussen haar dochter en schoonzoon allang in de peiling had. Uiteindelijk krijgt ze precies wat ze wil. Ja, misschien wel als een soort ’godmother’. (Rama Burshtein)

 

In Fill the void (Vul de leegte) volgt de debuterende Israëlische regisseuse Rama Burshtein de tweestrijd van de 18-jarige Shira, die na de dood van haar zus in het kraambed, door haar moeder gevraagd wordt om met haar zwager Yochai te trouwen. Shira wil eerst niet. Ze wil een nieuwe, eigen man. Maar je ziet de erotische spanning tussen de twee gaandeweg groeien in prachtige close ups van blikwisselingen vol ingehouden verlangens. Het orthodoxe Fill the Void is een film die uitnodigt om met open blik naar een onbekende wereld te kijken. De wereld van vrome chassidische joden. Nu eens niet gefilmd door een buitenstaander met een kritische en afkeurende blik, maar van binnenuit door een lid van die gemeenschap zelf.

 

Hoe vul je de leegte die achterblijft na het verlies van een dierbare? Fill the void is anders dan al die andere films over rouw, omdat het verhaal zich hier afspeelt binnen een gesloten religieuze gemeenschap. Hier wordt het dagelijks leven bepaald door het strikt naleven van eeuwenoude voorschriften. De familie- en gemeenschapsbanden zijn sterk en de ‘rebbe’ is de spirituele leider die met zijn kennis van de traditie de gemeenschap met raad en daad bijstaat. Ook bij vragen rond rouwen en trouwen. In deze met de rug naar de moderne wereld levende gemeenschap fungeren de moeders als de managers van het patriarchaat. De moeder die haar kleinkind niet wil verliezen, lobbyt bij de weduwnaar, spreekt met haar man, oefent druk uit op haar dochter. Je vraagt je onwillekeurig af hoe een vrouw van nu deze onderdanigheid nog kan accepteren.

 

Burhshtein filmt dicht op de huid, maar velt geen oordeel. Ze klaagt de chassidische regels niet aan, maar ze romantiseert ze ook niet. Op den duur kunnen de voortdurende begroetingen en besprekingen, het eindeloze geprevel van de gelovigen in de nauwe ruimtes beklemmend werken, evenals de stilte in de keuken op de avond van het Poerimfeest. Maar betovering is er ook, bijvoorbeeld in de intimiteit tussen de vrouwen, zoals die tussen moeder en dochter wanneer die op het diepst van de crisis op bed tegen elkaar aankruipen. Shira straalt op haar huwelijksdag, als ze, gehuld in witte tulen, de gelukwensen en liefkozingen van de andere vrouwen ontvangt. Maar in een later aangrijpend beeld zie je toch ook angst op haar gezicht. In deze meerduidigheid schuilt de kunst en de vrijheid van deze filmmaakster, die met Fill the void een rijke, bijzondere, tot nadenken stemmende film heeft gemaakt.

 

Burshtein is de eerste filmmaker die het orthodoxe joodse leven van binnenuit portretteert. Ze groeide op in een seculiere omgeving in Tel Aviv, maar werd op haar 26ste heel religieus. Ik trouwde, kreeg vier kinderen en keek mijn ogen uit in die oude, wijze, spirituele wereld. Toen ik werd geïntroduceerd in die prachtige, 3000 jaar oude cultuur, voelde dat als thuiskomen.

 

Dag: Zaterdag (11.00–16.30 uur)
Datum: 21 september
Kosten: 20 euro
Begeleiding: Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie