Des hommes et des dieux

De gevierde film Des hommes et des dieux (Van mensen en goden) van regisseur Xavier Beauvois werd in Cannes bekroond. De film is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. In 1996 werd een zevental Franse Cisterciënzer monniken uit hun klooster in Tibhirine in Algerije ontvoerd en onthoofd teruggevonden. De actie werd meteen opgeëist door de militante Groupe Islamique Armé, (GIA, Gewapende Islamitische Groep), maar aan de ware toedracht wordt tot op de dag van vandaag getwijfeld. De Franse geheime dienst stuitte namelijk op bewijzen dat de gruweldaden wel eens het resultaat konden zijn van een grove fout van het Algerijnse leger.

 

Wat we te zien krijgen zijn acht Franse monniken die in volstrekte harmonie leven met hun islamitische dorpsgenoten. Ze nemen met ritmisch handgeklap deel aan een besnijdenisfeest en broeder Luc staat met zijn medische kennis de lokale bevolking bij. Ook helpen de monniken de mensen aan werk en levensmiddelen. Maar het is onrustig in de regio en de invloed van terreur en angst wordt steeds merkbaarder. Nadat een groep buitenlandse werknemers op brute wijze door een militante Islamitische groepering wordt afgeslacht, duurt het niet lang voor deze terroristen het klooster met een bezoek vereren.

 

Het knappe is dat de regisseur zich op geen enkele wijze een oordeel aanmeet. Er is geen sprake van superioriteit, christelijk of islamitisch. Waar geweld het belangrijkste wapen is, zijn er immers alleen maar verliezers en gooit het elk geloof te grabbel. De monniken doen juist hun uiterste best de Islam te omarmen en verdiepen zich erin. Op hun nachtkastje ligt naast de Bijbel de Koran. Beauvois laat zien hoe verschillende culturen en religies in perfecte harmonie met elkaar kunnen samenleven. Hij heeft aandacht voor de schoonheid van het geloof. Ook voor de rituelen van de monniken is veel aandacht en de respectvolle wijze waarop hun gebeden in de film in beeld worden gebracht is rustig en sereen. Alsof hij stond te filmen op het ritme van een lofpsalm, registreert de cineast de dagelijkse rituelen in het klooster: het wieden van het onkruid, de maaltijden (frieten!), de avondgebeden. Het komt niet vaak voor in de hedendaagse cinema dat religie in zo’n positief daglicht wordt gesteld.

 

Maar uiteindelijk gaat Des Hommes et des Dieux over de persoonlijke afwegingen van de acht monniken, die voor zichzelf moeten uitmaken om te blijven of te vluchten voor het gevaar. Beauvois trekt veel tijd uit voor onderlinge discussies en laat zien hoe iedereen worstelt met de juiste beslissing. Uiteindelijk blijven de monniken, omdat ze een belofte hebben afgelegd aan elkaar en aan God. Ze zijn zich bewust van de gevolgen van hun keuze, maar wijken niet. Dit wordt benadrukt in een zeldzaam ontroerende scène die ik nu niet zal verklappen.

 

Om zijn verhaal te vertellen heeft de regisseur er de structuur van een passieverhaal aan gegeven. Des Hommes et des Dieux toont het fundamentele belang van compassie, van tolerantie, van oprechte menselijkheid, van ‘humanistische’ religie. De regisseur zegt daarover: ‘Voordat je geloof hebt, heb je vrijheid, gelijkheid, broederschap. Liberté, égalité, fraternité. Deze monniken zijn vrije mannen, die zichzelf als gelijken zien tegenover elkaar, maar ook als broeders, van elkaar én van de moslims. Het zijn intelligente, gepassioneerde mensen: ze praten met elkaar, bevragen elkaar, zijn geïnteresseerd in elkaar. Ze verkeren kortom in een staat van zijn, en niet zoals velen van ons in een staat van doen.’

 

Dag: Zaterdag (11.00–16.30 uur)
Datum: 11 februari
Kosten: 20 euro
Begeleiding: Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie