De vrouw uit Nazareth

Dagen: Vijf vrijdagen (10.00 – 12.30 uur)
Begeleiding: Mineke Kroes en Riet Spierings

 
De geschiedenis van Maria kent een haast onuitputtelijke bron aan mythen en legenden, kunstafbeeldingen, liederen, devoties en bedevaartsoorden. In de katholieke traditie is Maria eeuwenlang hoog vereerd en kon zij waarachtige vroomheid oproepen.

 
Maria is in diezelfde traditie langzamerhand verwaterd tot een zoetsappige verschijning of tot een hoogverheven steriele persoonlijkheid, die niemand meer kan aanspreken. Haar naam is dikwijls besmet en omringd door zoetelijke beelden en devotionele praktijken. Een voorbeeld zijn de Mariaverschijningen van de vorige eeuw en de daarmee verbonden trek naar deze ‘heilige’ plaatsen die soms een kermisachtige allure kregen.

 
Titels als ‘onbevlekte maagd en moeder’, ‘nederige dienstmaagd’ en ‘lijdende moeder’ maakten Maria tot een benauwend voorbeeld, waarmee mensen van deze tijd niets te maken willen hebben. Niet alleen in feministische kringen riep zo een Maria figuur afkeer en weerstand op. Kort gezegd: grote dubbelzinnigheid in de beelden en titels aan Maria toegekend, ging toenadering in de weg zitten.

 
Maar Maria lijkt terug van weggeweest. Recente publicaties, tentoonstellingen, studiedagen, films, muziekuitvoeringen gewijd aan Maria, wijzen op een hernieuwde aandacht en belangstelling. Hier wordt gezocht naar een beleving van Maria als sterke vrouw en als inspiratiebron voor eigentijdse geloofsbeleving.

 
Tegenover alle zweverige aanhankelijkheid waarbij de Mariafiguur misbruikt, ontkracht en van alle aantrekkelijkheid is ontdaan, bieden bijbelse beelden en liederen een krachtig alternatief. Vooral het Magnificat van Maria (Lucas,1, 46-55) getuigt van een vrouw met lef, levensmoed en vertrouwen. Dietrich Bonhoeffer noemt de Lofzang van Maria het hartstochtelijkste, wildste, ja, je zou kunnen zeggen het revolutionairste lied dat ooit gezongen is.

 
Maria laat een andere betrokkenheid zien tegenover macht dan het heersen van de een over de ander. Zij is een vrouw die betrokken is op anderen en opkomt voor de zwakke en vernederde. Het leed van de wereld gaat haar aan zonder er onderdoor te gaan. In het bijbelboek Openbaring van Johannes wordt Maria in een visioen opgevoerd als oervrouw die de kosmos draagt en mens en kosmos samenbrengt.

 
Hiermee staat Maria in een lange traditie van Venus tot madonna. Ze staat in de lijn van oude vormen van godinnenverering in vóórchristelijke tradities van het Midden Oosten. Maria is dan het vrouwelijk gezicht van God. Een te mannelijke godsdienst roept blijkbaar om belichaming van een andere pool, die van intimiteit, troost, barenskracht, ontvankelijkheid, zorg.

 
Als we Maria opnieuw ter sprake brengen door middel van teksten, liederen, afbeeldingen, dan is het om in haar een vrouw op het spoor te komen in wie we ons kunnen herkennen in ons zoeken naar een gelovige levenshouding, waarin overgave én strijd opnieuw bron van kracht zijn. Een levenshouding die gepaard gaat met betrokkenheid op de wereld om ons heen.