De roos kent geen waarom
zij bloeit omdat zij bloeit
zij denkt niet aan zichzelf
vraagt niet of men haar ziet
Zonder waarom is de titel van dit korte gedichtje Van Angelus Silesius (1624-1677).
‘De roos is in dit gedicht een toonbeeld van onvoorwaardelijkheid, van het onconditionele. Zij is er puur en alleen omwille van zichzelf, zonder ergens toe te dienen. Zij is geen instrument voor iets anders, zij is er ‘zonder waarom’, ‘ohne warum’. ‘De glorie van de roos is de glorie van het leven zonder waarom’, aldus Caputo, ‘niet gehinderd door al de waaroms en waarvoors van de filosofen en theologen die hun rusteloze geesten belagen. De dichter nodigt ons uit een ruimte binnen te gaan waar deze vragen nooit als eerste opkomen, een ruimte waar het vragen naar het waarom misplaatst is’.
Peter Nissen, Zonder waarom, John Caputo over het onvoorwaardelijke. Speling 2017/1.
Leven zonder waarom en waarvoor? Kan dat?
In deze tijden van onzekerheid, onrust, soms ook angst, borrelen juist vragen van waarom en waarvoor in ons op. Hoe omgaan met alles wat in ons opkomt? We merken dat denken in termen van waarom en waarvoor ons niet verder brengt. Leven ‘zonder waarom’ komt niet als eerste bij ons op. Desalniettemin liggen in dit ‘zonder waarom’, mogelijk kansen en openingen naar nieuw vertrouwen, rust en ruimte. Wat valt er te ontdekken als we leren leven zoals een roos, leven ‘zonder waarom’? Durven we te hopen? Hopen hoort bij ons menszijn zegt Václav Havel (1936-2011):
Diep in ons zelf dragen wij hoop:
als dat niet het geval is,
is er geen hoop.
Hoop is de kwaliteit van de ziel
en hangt niet af
van wat in de wereld gebeurt.
In een cyclus van vijf middagen zullen we het vierregelig vers van de roos als uitgangspunt nemen en omgeven met andere teksten over zien met het hart, over genade en over hoop en vertrouwen.
Daarbij gaan wij te rade bij auteurs die ‘leven zonder waarom’ bepleit hebben en denken daarbij aan Meister Eckhart, Søren Kierkegaard, Antoine de Saint Exupery, Dorothee Sölle, John Caputo en anderen.
Dagen Vijf donderdagmiddagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 2 feb – 16 feb – 2 mrt – 16 mrt – 30 mrt
Kosten 55 euro
Begeleiding Wil Simis en Riet Spierings
Voor ons mensen is het van levensbelang om ons verwant te kunnen voelen met anderen. Om bij andere mensen te horen die op ons lijken. Verwantschap kan verschillende vormen aannemen. En die verwantschappen kunnen we op allerlei manieren ervaren.
Om te beginnen is er de bloedverwantschap. Dat die heel belangrijk is voor ons, daarvan getuigen alleen al de vele stamboom- onderzoeken en de populariteit van een tv-programma’s als Spoorloos. Maar verwantschap is méér dan alleen biologie. We voelen ons ook verwant aan de degenen die ons grootbrengen en met wie we samen opgroeien. Dat zijn doorgaans onze ouders en broers en zussen, maar dat is niet altijd het geval. Ook buiten de familie zijn er mensen met wie we ons verwant voelen, zoals vrienden. Het betreft mensen met wie we ons in geestelijke zin verwant voelen. Soms ervaren we zelfs een zielsverwantschap. Drie films belichten de veelzijdigheid van verwantschap.
Adam
Dit speelfilmdebuut van Maryam Touzani uit 2019 is een mooie, ingetogen ode aan solidariteit en moederschap en vertelt hoe twee vrouwen elkaar een toekomst bieden in het Marokko van nu. In Casablanca gaat de zwangere, ongetrouwde Samia van deur naar deur op zoek naar een dak boven haar hoofd. Wanneer ze aanklopt bij Abla blijft ook haar deur in eerste instantie gesloten. Maar als weduwe en alleenstaande moeder van de achtjarige Warda, weet Abla hoe moeilijk het leven in Marokko kan zijn en ze laat de jonge vrouw uiteindelijk toch toe. Geleidelijk vinden ze steeds meer steun bij elkaar en gaat Samia aan de slag in Abla’s bakkerij, in afwachting van de geboorte van een nieuwe mens.
Like father, like son
In deze Japanse, indringende film uit 2013 neemt Kore-eda ons mee naar een rijk en een minder rijk gezin. De vier ouders krijgen van het ziekenhuis te horen dat hun twee zoontjes bij de geboorte verwisseld zijn. Nu staan ze voor een duivels dilemma: wie beschouwen ze als hun echte zoon? En moeten ze de jongetjes ruilen? De keuze tussen nature en nurture werkt Kore-eda eerder onderkoeld dan emotionerend uit. Maar juist in die terughoudend-heid weet de film ons te raken. Zoals in de scène waarin de kleine Keita om zich heen kijkt en het gedrag van z’n vader probeert te begrijpen. Weet hij veel van biologie en bloedbanden…
Nomadland
Deze poëtische film uit 2020 van de Chinese Zhao vertelt over de Amerikaanse Fern, een zestiger die na het overlijden van haar man alles achterlaat en als hedendaagse nomade in een camper van plek naar plek trekt. Op zoek naar tijdelijke klusjes, omdat ze anders financieel niet rond kan komen. En ze is niet de enige, want onderweg komt ze veel zestigplussers tegen die ook – soms noodgedwongen, soms vrijwillig – hebben gekozen voor een bestaan als moderne nomade. Fern voelt zich gaandeweg steeds meer thuis bij hen en met sommigen raakt ze bevriend. Deze melancholische roadmovie kent weinig plot, maar des te meer veel sfeer, prachtige beelden en een indrukwekkende hoofdrol.
Dagen Drie zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 4 feb – 18 feb – 4 mrt
Kosten 66 euro
Begeleiding Wilbert Sentenie en Marjeet Verbeek
Het Hooglied: in de loop van eeuwen is er geen boek in de Schrift waarover zoveel is geschreven. De kerkvader Origines schreef er in de derde eeuw maar liefst tien boeken over. En later Hadewych, Johannes van het Kruis, Hugo Claus en Judith Herzberg.
Hoe zou dat komen?
In vier middagen gaan we het Hooglied verkennen. Lezen in de tekst en proberen te ontdekken waarom dat Bijbelboek steeds zoveel mensen aan het denken en schrijven heeft gezet. Is het omdat het eigenlijk gaat over de liefde van God voor zijn mensen? Of gaat het over het wonder van de liefde tussen mensen die het ‘hoogste lied’ zingen? Of is het iets anders? Waarom heeft dat boek eigenlijk een plaats gekregen in de Bijbel? Zegt het misschien iets over onze liefde?
We lezen uit het Hooglied aan de hand van de vertaling van Gerard Swüste in: Uit het leven gegrepen, Salomo’s Spreuken, Prediker en Hooglied vertaald en toegelicht, Skandalon 2020.
Dagen Vier woensdagen (14.00 – 16.00 uur)
Datum 8 feb – 22 feb – 8 mrt – 29 mrt
Kosten 44 euro
Begeleiding Gerard Swüste
Na een succesvolle bespreking in 2020 van De bekeerlinge, een eerder uitgekomen boek van de bekende Vlaamse schrijver Stefan Hertmans, willen we graag opnieuw een boek van hem bespreken.
De Opgang is, evenals De Bekeerlinge, ontstaan vanuit een heel persoonlijke invalshoek. Hertmans kwam tot de ontdekking dat hij 20 jaar lang in Gent in een huis had gewoond dat eerder had toebehoord aan een Vlaamse SS’er, Willem Verhulst. De zoon van Verhulst, die een boek over zijn foute vader had geschreven, bleek een vroegere hoogleraar van Hertmans te zijn geweest. Dat alles intrigeerde hem dusdanig dat hij op zoek ging naar wie die Willem Verhulst was, naar zijn achtergrond en zijn motieven om zich bij de Waffen SS aan te sluiten.
Behalve uit geschreven bronnen kon hij volop putten uit gesprekken met twee nog in leven zijnde dochters.
Dit rijke boek biedt vele perspectieven. Door terug te keren naar dit zogenaamde ‘schuldige’ huis komt hij zijn eigen jeugdige ik tegen. Maar tegelijkertijd brengt Hertmans in dit huis niet alleen Willem weer tot leven, maar ook zijn Nederlandse vrouw Mientje, in moreel en politiek opzicht een tegenpool van haar man. En ook was er een kamer in het huis waar Willem met andere SS’ers samenkwam en plannen beraamde.
Kortom, een familietragedie die zich afspeelde tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog.
Zonder het gedrag van deze Willem te vergoelijken is de schrijver zich bewust van de moeilijke dilemma’s die in zo’n gezin spelen, ook als de kinderen later terugkijken op de rol van hun vader.
Het bovenstaande zou de vraag kunnen oproepen of het niet eerder een historisch boek is dan een roman. Echter, de wijze waarop Hertmans de hoofdfiguren tot leven brengt in een meeslepende, poëtische stijl maakt het tot een boeiende historische roman.
En waar de titel De Opgang aan ontleend is? In een interview met de Volkskrant zegt Hertmans hierover: De notaris die het me verkocht leidde me over de vermolmde trappen van het huis, door de verstofte kamers. We gaan van kelder tot zolder, een opgang, maar hoe hoog we ook stijgen, er is niets te vinden. Twintig jaar later blijken het huis en haar latere bewoners alsnog genoeg stof te bieden voor een boeiend verhaal in De Opgang.
Een dag die ons de gelegenheid biedt om aan de hand van dit verhaal terug te kijken op eigen herinneringen rond de oorlog en de vraag, hoe deze mogelijk van invloed zijn geweest op ons denken en handelen later en misschien nog doorwerken tot op heden.
Om te kunnen deelnemen aan deze dag geldt als voorwaarde dat u het boek De Opgang van Stefan Hertmans (uitgegeven bij De Bezige Bij) gelezen heeft.
Datum Vrijdag 10 maart 2023 (10.30 – 16.00 uur)
Kosten 22 euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Kees Weel
Al sinds enige jaren staat de Matthäus-Passion van Bach bovenaan de lijst van klassieke muzikale meesterwerken. Bachs muziek geeft troost en kracht aan mensen die het nodig hebben. Maar zij geeft ook veel te overwegen!
Bach schreef zijn Matthäus-Passion voor de liturgieviering van Goede Vrijdag. Hoe is het mogelijk dat de Matthäus-Passion van J. S. Bach (1685-1750) zoveel mensen diep blijft raken? Omdat Bach met zijn muziek ruimte heeft weten te geven aan de troost en het uitzicht verwoordt in de teksten die het lijdenverhaal becommentariëren en overdenken.
Bach onderbreekt in zijn Matthäus-Passion de evangelietekst door recitatieven, aria’s en koralen. Hiermee bevordert Bach dat de hoorders van het verhaal aan het verhaal kunnen participeren, niet alleen als toehoorders en toeschouwers, maar ook als ontvangers van het Woord dat hen richting kan geven op hun geestelijke weg. Dat deed het in 1727 in de Thomaskerk in Leipzig, dat doet het tot op de dag van vandaag. In de toonzetting van het lijdensverhaal van Matteüs weet Bach een geestelijk ruimte te openen waar de goddelijke en menselijke wereld elkaar raken.
Deze dag willen wij de spirituele ruimte van Bachs Matthäus-Passion binnengaan en ons laten raken door wat tekst en muziek ons te zeggen hebben, aan de hand van verschillende fragmenten. Ontdek met hem hoe tekst en muziek samen niets aan actualiteit hebben ingeboet.
Datum Donderdag 23 maart (11.00 – 16.00 uur)
Kosten 22 euro
Begeleiding Ad de Keyzer
In 2019 overleed op hoge leeftijd Johannes Witteveen, econoom, oud-minister van financiën, oud-voorzitter van het IMF en voorman van de soefibeweging in ons land. Hij werd in zijn laatste levensjaren diverse malen geïnterviewd voor de televisie over zijn veelbewogen leven.
Politiek was hij een vooraanstaand man in ons land, de soefi beweging kreeg onder zijn leiding vorm en kleur door o.a. de bouw van een tempel in de duinen bij Katwijk.
Sprekend over de dood van zijn zoon, schoondochter en kleinzoon bij het neerstorten van de MH17, nadat hij ook eerder al een zoon verloor, laat hij op indrukwekkende wijze zien hoe hij kracht put uit zijn levensovertuiging.
In deze bijeenkomst kijken we samen naar één van de interviews met deze wijze man. We staan stil bij zijn rijke levenservaring en wijsheid en proberen daarmee verbinding te maken voor ons eigen leven. Hoe kunnen wij profijt hebben van wat Johannes Witteveen zich in zijn rijkgeschakeerde leven eigen maakte aan wijsheid en wat kan dat mogelijk betekenen voor of in ons eigen leven?
Datum Dinsdagmiddag 21 maart (14.00 – 16.00 uur)
Kosten 11 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Lia Vergouwen
Zen Zien Tekenen is een actieve vorm van zen-meditatie.
Je sluit de wereld niet buiten, maar maakt directe verbinding met de werkelijkheid zoals die is.
Zen Zien Tekenen helpt ons om met meer rust, vrijheid en vollediger aandacht in het leven te staan. Om even op te houden met rondrennen en eenvoudig er te zijn in het moment op de plaats waar je bent. Je zou Zen Zien Tekenen ook als verdiepte mindfulness training kunnen zien.
Alles wat ik niet heb getekend, heb ik niet werkelijk gezien. Deze uitspraak is van Frederick Franck, de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar die het Zen Zien Tekenen ontwikkelde, een prachtige vorm van tekenen die je in direct contact brengt met de werkelijkheid om je heen.
Tekenen kun je overal en alles, het maakt niet uit, alles in onze omgeving is onderwerp om te tekenen. Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent. Als je ogen opengaan is alles inspirerend. Al tekenend ga je zien, en al ziende ontdek je en leef je in verbondenheid met alles wat je ziet. Potlood of pen en papier zijn alles wat je nodig hebt.
Het Zen-Zien-Tekenen is niet op de eerste plaats gericht op het leveren van artistieke prestaties en is ook niet bedoeld als ‘creatieve bezigheid’. Ervaring met zenmeditatie en ‘kunnen tekenen’ zijn geen vereiste.
Wel wordt van de oprechte beoefenaar van Zen Zien Tekenen openheid, doorzettingsvermogen, inzet en vertrouwen verwacht. Ook vioolspelen leer je niet in één dag.
Iedere cyclus onderscheidt zich van de andere omdat de begeleiding interactief is, persoonlijk bemoedigend en steeds opnieuw verdiepend en verrassend. Vervolgens is opnieuw deelnemen aan de introductie een verdieping van de beoefening.
Daarnaast kan de beoefenaar na de introductie ook deelnemen aan de themablokken die Leo van Vegchel ter verdieping van de beoefening digitaal aanbiedt.
Aanbevolen boek o.a.: Nelleke Metselaar, Leo van Vegchel e.a., Inspiratieboek Zen Zien Tekenen, Asoka 2017. ISBN 9789056703660
Dagen Twee zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 1 en 15 april
Kosten 44 euro
Begeleiding Leo van Vegchel
De mens hunkert naar taal.
Taal verbindt.
Taal troost.
Taal is nodig om te communiceren
maar bovenal is het een middel om je te uiten,
om je te manifesteren,
om te laten zien wie je bent.
Er zijn verschillende soorten taal.
Lichaamstaal,
gebarentaal,
een eigen taal.
Taal onderscheidt ons.
Poëzie heeft een aparte plaats.
Hierin kan je meer uitdrukken dan dagelijkse woorden.
Kijken wat jou ruimte geeft.
Je kunt woorden en zinnen gebruiken die je niet verwacht
maar die wel een gevoelslading hebben.
Je kunt zinnen zo voegen dat het meer zegt.
Het kan je op een ander been zetten,
iets met je doen.
Als je niet weet wat je moet schrijven
is dat het beste begin.
Een ontdekkingsreis naar je dromen,
herinneringen, ervaringen.
Schrijvend ontdekken wat het beste bij je past.
Met poëzie lezen en schrijven.
Voor iedereen die graag gedichten schrijft of het nog niet eerder heeft gedurfd. Tijdens de workshop lezen we een aantal gedichten van bekende dichters. Vanuit deze gedichten schrijven we aan de hand van creatieve schrijfoefeningen en korte schrijfopdrachten een eigen gedicht. Schrijfervaring is niet nodig. Verlangen en nieuwsgierigheid wel.
Dagen Twee dinsdagmiddagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 4 en 18 april
Kosten 22 euro
Begeleiding Lidwiene Vermeij en Lia Vergouwen