De dagboeken en brieven van Etty Hillesum (1914-1943) blijven wereldwijd nieuwe generaties aanspreken. In deze roerige tijd staat Etty opnieuw sterk in de belangstelling. Er zijn theatervoorstellingen, er verschijnt in het najaar een biografie over haar en in Middelburg wordt vorm gegeven aan het Etty Hillesum Huis.

Etty was een jonge, joodse vrouw, die volop bezig was zichzelf te ontdekken toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. In een dagboek, waarin ze bijna dagelijks uitgebreid schreef, liet zij openhartig zien hoe intens ze zocht naar de zin van het leven en hoe ze worstelde om alles, het mooie én het absurde, een plaats te geven in haar bestaan.

‘Dat onverwoestbare in mij’ is  – naast de titel van een theater- voorstelling van actrice Julika Marijn  – ook de titel van een klein boekje waarin een selectie van prachtige, bezielende en aangrijpende fragmenten uit haar dagboeken en brieven chronologisch zijn opgenomen.

Amsterdam, 20 juli 1942

Mijn God, dit tijdperk is te hard voor broze mensen als ik ben. Ik weet ook, dat er hierna weer een ander tijdperk komen zal, dat humanistisch zijn zal. (…) En ergens ben ik zó licht vanbinnen, zo zonder enige verbittering en heb zoveel kracht en liefde in me. Ik wil zo graag blijven leven om de nieuwe tijd te helpen voorbereiden en om dat onverwoestbare in mij behouden over te dragen naar de nieuwe tijd, die zeker zal komen, ze groeit immers al in mij, iedere dag, ik voel het toch?

Tot in kamp Westerbork wist Etty, iedere dag zoekend, de overtuiging te behouden dat haat geen oplossing is en dat het leven ondanks alles waard is geleefd te worden.

 

Westerbork, 3 Juli 1943

 De ellende is werkelijk groot en toch loop ik dikwijls, later op de avond, als de dag achter je in een diepte weggezonken is, met een veerkrachtige pas langs het prikkeldraad en dan stijgt er altijd weer uit mijn hart naar boven ik kan er niets aan doen, het is nu eenmaal zo, het is van een elementaire kracht-: dit leven is iets prachtigs en iets groots, we moeten nog een hele nieuwe wereld opbouwen later…

Een week lang lezen we in augustus in het boekje Dat  onverwoestbare in mij. We gebruiken hiervoor verschillende methodes van meditatief lezen. We wisselen uit wat ons in deze dagboekfragmenten het meest geraakt heeft. In gesprek met elkaar hopen we door te dringen tot wat Etty bezielde en tot de kracht die ons doet leven.

Etty Hillesum, Dat onverwoestbare in mij, uitgeverij Balans, Amsterdam 2014. Mocht het boekje niet meer te bestellen zijn, dan zorgen wij voor kopieën.

(Dinette brengt 22 en 23 oktober 2022 in Mortsel, nabij Antwerpen, de theatermonoloog ‘Hoe mooi ze was’- uit het werk van Etty Hillesum).

 

Dagen               Drie middagen (13.30 – 16.30uur)

Data                 ma 8 augustus – wo 10 augustus – vrijdag 12 augustus

Kosten              33 euro

Begeleiding      Dinette Kooiman en Mineke Kroes

De onlangs heilig verklaarde Titus Brandsma (1881 – 1942) is een van de meest inspirerende karmelieten voor de hedendaagse wereld.

Op 17-jarige leeftijd koos hij voor intrede in de Karmelorde. Al in de eerste jaren van zijn kloosterleven kwam hij in contact met mystieke geschriften. Later werd hij hoogleraar wijsbegeerte en mystiek aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen. Zijn interesse was echter niet alleen studieus gericht: hij was ook zeer bewogen om de persoonlijke godsrelatie van mensen.

In de jaren ’30 heeft Titus Brandsma bij vele gelegenheden gewaarschuwd tegen de gevaren van het opkomende  nationaalsocialisme. Op 19 januari 1942 werd hij door de Gestapo gearresteerd en beschuldigd van sabotageactiviteiten. Niet lang daarna begon zijn laatste reis, via verschillende gevangenissen, richting het concentratiekamp Dachau. Hier stierf hij op 26 juli 1942.

Wat betekenden  Brandsma’s levenshouding en geloof in het alledaagse leven, zowel in vrijheid als in gevangenschap? Hoe kwam het daarin tot uitdrukking en hoe zou je een held en heilige kunnen zijn in het gewone leven?

Deze avond wordt verzorgd door Anne-Marie Bos, werkzaam als wetenschappelijk medewerker aan het Titus Brandsma Instituut  in Nijmegen.  Zij heeft zich al heel lang verdiept in deze mystiek begaafde heilige en verzetsheld en komt graag haar ervaringen  met ons delen. Deelname is alleen mogelijk na aanmelding.


Datum                Vrijdagavond 9 sept.  (19.30 –  21.30) uur

Kosten               Open schaal collecte

Begeleiding       Anne-Marie Bos

Het kwartaaltijdschrift Speling, voor bezinning en spiritualiteit, is uit de Karmeltraditie voortgekomen en nog steeds een van de toonaangevende tijdschriften over allerlei actuele en tijdloze  onderwerpen, belicht vanuit de christelijke spiritualiteit.

De Spelingleesgroep die eenmaal per kwartaal in het KCS bij elkaar komt, bespreekt het laatst verschenen nummer in zijn geheel.

De leesgroep draait al jaren, in enigszins wisselende samenstelling, soms vertrekt er een lid en soms komt er weer iemand bij. De sfeer wordt gekenmerkt door vertrouwen en openheid, en ruimte voor de eigen ervaringen die opkomen naar aanleiding van de gelezen artikelen.  Er is ruimte en plaats in de groep om je aan te sluiten.

De redactie van het tijdschrift werkt met jaarthema’s. Het nieuwe jaarthema voor vier nummers van Speling in 2022/2023 gaat over innerlijke weerbaarheid, vertaald in vier vragen: wie ben ik? wat moet ik? wat weet ik? en wat wil ik? Over de eerste twee vragen heeft de leesgroep al nagedacht in de bijeenkomsten in het voorjaar. Voor september en december staan de laatste twee vragen – wat weet ik? over waarheid, en wat wil ik? over vrijheid – op het programma. In het voorjaar komt dan weer een nieuw jaarthema aan de orde, dit is nog niet bekend.

Een jaarabonnement op Speling kost 32,95 euro, losse nummers zijn eveneens verkrijgbaar en te bestellen bij Uitgeverij Skandalon, www.skandalon.nl of abonnementen @skandalon.nl. Zie ook www.speling.nl

 

Dagen                Vier dinsdagavonden (19.15 – 21.30 uur)
Data                   6 sept – 6 dec – 7 mrt – 6 juni
Kosten              44 euro
Begeleiding      Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer

De Amerikaanse trappistenmonnik Thomas Merton – misschien wel de beroemdste monnik van de twintigste eeuw – was een groot natuurliefhebber. Hij trok zich steeds vaker terug in de prachtige omgeving van zijn abdij en leefde uiteindelijk als kluizenaar in het bos. Zijn dagboeken getuigen van zijn intense, spirituele natuurervaring die voortkomt uit een mystieke verbondenheid met alle leven, en daarin met de Levensbron. Deze natuurmystiek leidde tot een steeds openlijker kritiek op de exploitatie van de schepping voor menselijk gewin. Zo groeide deze mystiek uit tot ecologische ethiek, die zeer actueel is in deze tijd van klimaatcrisis en aantasting van de biodiversiteit.

Kick Bras schreef hierover een boek met de titel Onuitsprekelijk paradijs. De groene spiritualiteit van Thomas Merton. We zullen op de bijeenkomsten dit boek bespreken.

Margriet Goddijn is intensief betrokken bij Grootouders voor het klimaat. Vanuit persoonlijke ervaring en ontwikkeling op het gebied van ecologie en groene spiritualiteit is bij haar steeds sterker het besef ontstaan hoe belangrijk het is om met bescheidenheid en eerbied de aarde, de ecosystemen en biodiversiteit te beschouwen. Margriet zal vanuit deze persoonlijke invalshoeken een bijdrage leveren aan deze cyclus.

Het boek Onuitsprekelijk paradijs. De groene spiritualiteit van Thomas Merton is uitgegeven bij Berne Media. Men kan het bij de uitgever of in de boekhandel bestellen.

Zie ook www.kickbras.nl

 

Dagen               Drie dinsdagochtenden  (10.30 – 12.00 uur)

Data                  4 okt – 11 okt – 18 okt

Kosten              33 euro

Begeleiding      Kick Bras m.m.v. Margriet Goddijn

Als er iets is waar we als mens in tijden van oorlog, ziekte en verlies van dierbaren naar verlangen dan is het wel troost.

Michael Ignatieff, een Canadese historicus, was tot tranen toe ontroerd toen hij in de coronaperiode in Utrecht tijdens het Festival voor Oude Muziek luisterde naar de gezongen eeuwenoude psalmen. Hoewel niet gelovig, vond hij toch troost in deze oude lof- en klaagliederen. Of zoals hij het zelf zegt: We behoren met hen tot een keten van zingeving die altijd geloof, samen met schoonheid, heeft behouden.

 

Vanuit deze ervaring begon hij zich af te vragen hoe mensen in de loop der tijden in moeilijke perioden troost hebben gevonden en wat de bijdrage hieraan was van het geloof of de filosofie. Of, als zelfs woorden niet meer kunnen troosten, dan kan een beeld of muziek dat mogelijk wel. En soms, zegt Ignatieff in een interview in Trouw, is er even geen troost: Er zijn ervaringen die ons troosteloos achterlaten. Dat is iets belangrijks over het leven dat we moeten begrijpen. Er zijn dingen die geen zin hebben, er zijn kwetsuren die niet hersteld kunnen worden. Dus moeten we naar elkaar omzien, zo goed als we kunnen.

Deze zoektocht naar bronnen van troost heeft geleid tot een boeiend en intrigerend boek dat wereldwijd veel bekendheid heeft gekregen. Hij put hierbij uit zowel klassieke als Bijbelse bronnen zoals de psalmen en Job. Maar ook meer recente bronnen als het werk van Primo Levi, Vaclav Havel en Mahler haalt hij aan, om te laten zien waar mensen in moeilijke perioden troost en veerkracht uit putten. Voor de een was dat het verkrijgen van zelfkennis en voor de ander het getuigenis durven afleggen in moeilijke maatschappelijke en politieke omstandigheden. Uiteindelijk ging en gaat het om het herwinnen van de liefde voor het leven.

In deze cyclus zullen we een keuze maken uit een aantal hoofdstukken om na lezing daarover met elkaar in gesprek te gaan. En wie weet vinden we in de worsteling van de daarin beschreven personen, zowel religieuze figuren als filosofen en schrijvers, iets terug van onszelf of putten we juist troost uit de weg die zij gegaan zijn.

Parels worden ze in De Leeuwarder Courant genoemd:

De ketting van zingeving kent vele parels, die kunnen stralen in de donkerste nacht van ons bestaan. Michael Ignatieff is hiervoor een goede parelvisser en edelsmid.

 

Misschien wilt u mee die parels opdiepen.

Michael Ignatieff, Troost, als licht in donkere tijden. Uitgeverij Cossee.

Wilt u het boek aanschaffen en al op de eerste bijeenkomst meenemen?

 

Dagen              Vijf vrijdagen (10.30 – 13.00 uur)

Data                 7 okt – 21 okt – 4 nov – 18 nov – 2 dec

Kosten             55 Euro

Begeleiding     Kees Weel en Wil van der Heijden

‘Genesis gaat over de leden van een familie. Gewone mensen die bij­zonder worden door hun bereidheid om God te volgen. Ze beginnen een reis die nog steeds voortduurt. De familie is de basis van ieders leven. Mensen – toen en nu – doen er ervaring op met relaties, boos­heid en vergeving. In Genesis verloopt dat nooit eenvoudig of ideaal. Er zijn spanningen en tegenslagen, maar er is ook liefde en zorg. Familiebanden bieden boeiende metaforen voor de relatie tussen mensen en God zelf: vader en kind, bruidegom en bruid; bovenal blijkt de Bijbelse God geen abstract begrip maar een persoonlijke, nabije God.

Wij kunnen onszelf herkennen in de personages en hun dilemma’s. Wij maken deel uit van hun wereld zoals zij van de onze. Geen andere oude literatuur heeft zo’n heden­daagse uitstraling. Dit is ons verhaal; dit is waar we vandaan kwamen; dit is onze reis.’ (Flaptekst)

 

De Bijbel begint met vier verhalen: Adam en Eva, Kaïn en Abel, Noach en de Grote vloed en de Toren van Babel. Waarover gaan die verhalen? Waarom staan ze hier? Het verhaal over Gods verbond met de kinderen Israëls en de stormachtige geschiedenis daarvan, begint pas in Genesis 12 met Gods oproep aan Abraham om het land, en het huis van zijn vader te verlaten. Maar welke functie hebben dan de eerste elf hoofdstukken? Het gaat in deze verhalen om meer dan geschiedenis alleen. Ze vertegenwoordigen een zoektocht naar zin in de geschiedenis. Ze vormen in feite een filosofisch drama in vier bedrijven, een strak geconstrueerde verkenning van het begrip verantwoordelijkheid: een ontwikkelingspsychologie van het morele besef.

 

Eerst ontdekken we de persoonlijke verantwoordelijkheid, onze vrijheid om te kiezen. Dan krijgen we inzicht in wat morele verantwoordelijkheid is, de kennis dat kiezen grenzen heeft: niet alles wat we kunnen doen, mogen we doen. Later leren we de collectieve verantwoordelijkheid: wij maken deel uit van een gezin, een gemeenschap en een samenleving en we delen in hun onschuld of schuld. Nog later gaan we beseffen dat de samenleving zelf onderworpen is aan een hogere wet: macht kent morele grenzen.

 

Sacks volgt alle twaalf Schriftgedeelten (parasjot) waarin het boek Genesis is verdeeld ten behoeve van de voorlezing in de synagoge. Hij slaagt erin om vroegere leraren hun licht te laten schijnen op vraagstukken uit onze tijd. Hiervoor gaat hij in gesprek met allerlei wetenschappers zoals filosofen, biologen, wiskundigen, medici en ethici uit alle eeuwen over politieke en maatschappelijke kwesties van dit moment. Hij heeft daarbij pareltjes verzameld uit de omvangrijke bibliotheek van zijn joodse traditie. Zijn commentaar levert mooie spreuken en inzichten op en opvallende oneliners, zoals: ‘Het jodendom is de meest hoopvolle van de wereldgodsdiensten’ (blz. 51).

 

In deze cyclus maken we een keuze uit de parasja’s: door te luisteren en te antwoorden, voegen we onze stem toe aan de nooit eindigende dialoog tussen het joodse volk en zijn bestemming.

 

Jonathan Sacks, Genesis boek van het begin. Skandalon, ISBN 9789492183910

 

Dagen               Vijf dinsdagmiddagen  (14.00 – 16.00 uur)

Data                  11 okt – 25 okt – 8 nov – 22 nov – 6 dec

Kosten              55 euro

Begeleiding     Janneke Krijger en Wil Simis-Goddijn

Leonard Cohen ( 1934 – 2016) was een dichter en zanger die de vragen naar zin en onzin, liefde en lijden niet uit de weg ging. In zijn prachtige liederen vinden we deze zoektocht terug. Hij putte uit meerdere religieuze tradities, al was zijn eigen joodse geloof altijd aanwezig. Zijn diepzinnige teksten zijn moderne psalmen.

Maar zijn woorden zijn niet gemakkelijk te verstaan. Het is poëzie met meerdere lagen. Het aardse en het hemelse, het menselijke en het goddelijke lopen vaak door elkaar heen. Er is tijd en ruimte nodig om dieper in zijn liederen te duiken. En we hebben elkaar daarbij nodig!

Op vijf vrijdagmiddagen luisteren we iedere keer naar één lied. Met elkaar zoeken we naar de betekenissen in de tekst en we doen dit met een werkwijze die aan de Lectio Divina is ontleend. In een eerste ronde gaat het om de vragen: waar gaat dit lied over volgens jou? Wat wil Cohen met zijn lied aan ons duidelijk maken? Welke woorden vinden we moeilijk? In een tweede ronde gaat het om de vragen: Wat doet dit lied met jou? Waar raakt de inhoud aan jouw eigen levenservaring?

Ieders inbreng wordt gewaardeerd. De teksten zijn in het Engels, maar een Nederlandse vertaling is aanwezig.

Begeleider Frank Kazenbroot is theoloog en twintig jaar kloosterling geweest in de Abdij van Berne. Momenteel is hij is geestelijk verzorger in een ziekenhuis. Zijn leven lang is hij al een liefhebber van de liederen van Leonard Cohen.

In 2018 heeft hij het boek geschreven: Wees lief voor deze ziel, veertig vensters op Leonard Cohen.

 

Dagen               Vijf vrijdagmiddagen (14.00 – 16.30 uur)

Data                  14 okt – 28 okt – 11 nov – 25 nov – 9 dec

Kosten              55 euro

Begeleiding      Frank Kazenbroot

‘Een theologische visie voor de 21ste eeuw’ , zo luidt de ondertitel van dit lijvige boek, het eerste deel van een trilogie in wording. Die omschrijving is goed gekozen. Het is een visie voor onze tijd, een visie die aan het denken zet en zo ook voor de lezer werk-in-uitvoering wordt. Een visie die naast binding met de H. Schrift en kerkelijke documenten zich mengt met hedendaagse literatuur, met muziek en dans.  Erik Borgman is in katholieke kring een van de eersten geweest die zich verzet heeft tegen de recente trend op veel universiteiten om theologie te laten opgaan in een algemene stroom van religiewetenschappen. Hij zet met kracht van argumenten en uitermate welsprekend theologie weer op de kaart als een geloofsdenken dat voor zichzelf moet spreken en zich niet mag laten inklemmen in de regels van het publieke debat. Zonder overigens dat debat te schuwen. Hefboom voor deze operatie is dat theologie begint met gebed en geloof, met aanroeping van God –Invocatio  noemt hij dit eerste deel. Bidden en denken horen in de theologie bijeen, als vertrouwen en inzicht scheppen. Spiritualiteit is niet een mogelijke afgeleide van theologie, maar juist de rode draad, de levensader ervan. Dat maakt het boek geschikt  als een uitdagende context  voor onze eigen spirituele visies en ervaringen.

We zouden als volgt te werk kunnen gaan. Als voorbereiding lezen alle deelnemers zo mogelijk het afgesproken gedeelte: Inleiding en Invocatio  (blz.  9–55) voor 12 nov, hst. 1 (blz. 55–112) voor 26 nov en hst. 2 (blz. 113–200) voor 10 dec.  Op de betreffende zaterdag wordt door de begeleider de lijn van de afgesproken tekst samengevat, waarna we in gesprek gaan over inhouden die onze belangstelling wekken en reactie uitlokken. Samen dragen we er zorg voor dat onze samenspraak niet te cerebraal wordt maar stroomt vanuit onze eigen ervaring en vragen.

 

Dagen               Drie zaterdagen (11.00 – 16.00 uur)

Data                   12 nov – 26 nov – 10 dec

Kosten              66 euro

Begeleiding      Frans Maas

Bach componeerde zijn Weihnachts-Oratorium voor de liturgi­sche vieringen tijdens de kerkelijke hoogtijdagen tussen Eerste Kerstdag en Driekoningen rond de jaarwisseling van 1734–35. Het is een onderdeel van de kerkdiensten op en rond Kerstmis, wat ons de mogelijkheid geeft om er met een liturgisch-spiritueel oor en oog naar te kijken en te luisteren.

Het werk bestaat uit zes delen, zes ‘losse’ cantates, die wij als één geheel moeten beschouwen. Wat hun vorm betreft lijken ze erg veel op de Matthäus- en de Johannes-Passion: de teksten uit het evangelie van Lucas en Matteüs worden becommentarieerd door recitatieven, aria’s en koralen.

De wijze waarop Bach met deze teksten uit de heilige Schrift omgaat, is een vorm van Schriftuitleg. Daartoe dienen hem de teksten van de aria’s en de recitatieven, maar de grootste zeggingskracht gaat uit van Bachs muziek zelf. Daarin laat hij horen en zien, hoe het Woord van God ook aan hem geschiedt.

Al eerder hebben wij verschillende momenten uit deel I van het Weihnachts-Oratorium beluisterd en overwogen. Dit jaar kiezen wij fragmenten uit deel II en III.

Bachs Weihnachts-Oratorium laat ons de Goede Boodschap van Kerstmis horen op een onnavolgbare wijze. In teksten en muziek opent Bach voor ons de deur naar een geestelijke ruimte waar woorden van profeten en evangelisten tot klinken komen. De bewogenheid van Bach kan ook ons vandaag de dag tot een bron van inspiratie zijn.

 

Datum               Donderdag 15 december 2022 (11.00 – 16.00 uur)

Kosten              22 euro

Begeleiding      Ad de Keyzer