Het zingen van het lijdensverhaal uit de vier evangeliën heeft in de liturgie van de Goede Week altijd een belangrijke functie gehad. De teksten werden over het algemeen niet gesproken maar gezongen, omdat op deze wijze de boodschap van de tekst in het hoofd en het hart van mensen kon beklijven.
Bach componeerde zijn Johannes-Passion zes jaar eerder dan zijn Matthäus-Passion. Beide werken worden vaak met elkaar vergeleken. Het gevolg is dat aan de Johannes-Passion als vanzelf minder waarde wordt gehecht omdat zij in vergelijking met de Matthäus-Passion bijna een uur korter duurt en een veel soberder indruk maakt. Maar wie zich laat raken door de ‘binnenkant’ van Bach’s muziek, ontdekt dat de Johannes-Passion met niets te vergelijken is omdat zij zo uniek is.
Vanaf het moment dat Bach de eerste versie van zijn Johannes-Passion in 1724 voltooid had, heeft hij zijn hele verdere leven aan dit stuk gewerkt. In tegenstelling tot de Matthäus-Passion ademt de Johannes-Passion een sfeer van vurigheid en emotionaliteit, die tot klinken komen in de vaak schrille muzikale contrasten.
Uit Bachs onvoltooide Passie van Ad de Keyzer:
Stel je voor. Wanneer Johann Sebastian Bach in 1724 aan de toonzetting van het lijdensverhaal volgens de evangelist Johannes begint om deze in de liturgie van Goede Vrijdag op 7 april ‘s middags uit te voeren, heeft hij op zijn schrijftafel een leeg muziekvel voor zich liggen. Hij doopt zijn ganzenveer in de inktpot en kalligrafeert linksboven in de hoek de letters J.J. Dat heeft hij altijd gedaan en dat doet hij nu ook. Het is een rite die, als hij die niet voltrekt, hem verhindert te beginnen. J.J. staat voor Jesu, Juva, ‘Jezus, help’. Bach bidt om bijstand. Bach kent zijn plaats door te erkennen dat hij hulp behoeft. Bach heeft er weet van dat hij, hoe getalenteerd hij ook is, de inspiratie die hij nodig heeft, alleen maar kan ontvangen. En hij ontvangt haar in overvloed, zij houdt nooit op, zij blijft stromen. Daarom zal de erkenning aan het begin van zijn compositie aan het eind ervan omgevormd zijn in een erkentelijkheid, wanneer hij als een soort handtekening in schone letters onder zijn noten kalligrafeert: SDG, Soli Deo Gloria, ‘Alleen God de eer’.
Datum Donderdag 25 maart (11.00 – ca. 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Ad de Keyzer
Rivieren keren nooit terug, Joke Hermsen
Ella Theisseling, kunsthistorica, besluit na de dood van haar vader de rivier uit haar jeugd op te zoeken, de Gardon in Zuid-Frankrijk, waar zij met haar ouders en broer vele vakanties doorbracht.
Het boek Rivieren keren nooit terug van Joke Hermsen beschrijft niet alleen de reis terug naar die plek uit haar jeugd, maar eveneens gaat ze terug in de tijd en komen herinneringen boven aan haar vakantievriendje, het zwemmen in de rivier en de omgang met haar ouders, met name haar vader. Waarom zijn haar herinneringen aan hem zo verwarrend? Welke invloed hebben ze gehad op haar verdere leven. En wat wil ze met de rest van haar leven? Gaandeweg de reis durft ze de confrontatie met haar verleden aan en de pijn van die zonovergoten jeugd stukje bij beetje onder ogen te zien.
Hermsen laat zich in deze roman niet alleen kennen als schrijfster, maar ook als filosoof. Ze mijmert over de aard en de functie van tijd en herinneringen, die ze beeldend beschrijft aan de hand van het stromen van water en het staan aan de beide oevers van een rivier, verleden en toekomst. Durft ze, niet wetend wat de toekomst haar zal brengen, naar de andere oever te zwemmen?
Een verhaal over de kracht van jeugdherinneringen, liefde, verlies en rouw. Over dochter zijn, volwassen worden en moederschap. Een boek waarin filosofische mijmeringen afgewisseld worden met prachtige landschapsbeschrijvingen, en de schoonheid van kunst, cultuur en muziek een plek krijgen. Aldus een recensie van Marieke de Vries-Griffioen.
Een dag om aan de hand van de mijmeringen en de herinneringen van Ella terug te kijken naar onze jeugdherinneringen en naar de wijze waarop in onze levens de tijd is verstreken. Hoe wij als het ware hebben gezwommen van de ene naar de andere oever.
Om te kunnen deelnemen aan deze dag geldt als voorwaarde dat u het boek Rivieren keren nooit terug van Joke Hermsen (uitgegeven bij De Arbeiderspers), gelezen heeft.
Datum Vrijdag 19 maart (10.30 – 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Kees Weel
De mens hunkert naar taal.
Taal verbindt.
Taal troost.
Taal is nodig om te communiceren
maar bovenal is het een middel om je te uiten,
om je te manifesteren,
om te laten zien wie je bent.
Er zijn verschillende soorten taal.
Lichaamstaal,
gebarentaal,
een eigen taal.
Taal onderscheidt ons.
Poëzie heeft een aparte plaats.
Hierin kan je meer uitdrukken dan dagelijkse woorden.
Kijken wat jou ruimte geeft.
Je kunt woorden en zinnen gebruiken die je niet verwacht
maar die wel een gevoelslading hebben.
Je kunt zinnen zo voegen dat het meer zegt.
Het kan je op een ander been zetten,
iets met je doen.
Als je niet weet wat je moet schrijven
is dat het beste begin.
Een ontdekkingsreis naar je dromen,
herinneringen, ervaringen.
Schrijvend ontdekken wat het beste bij je past.
Met poëzie lezen en schrijven.
Voor iedereen die graag gedichten schrijft of het nog niet eerder heeft gedurfd. Tijdens de workshop lezen we een aantal gedichten van bekende dichters. Vanuit deze gedichten schrijven we aan de hand van creatieve schrijfoefeningen en korte schrijfopdrachten een eigen gedicht. Schrijfervaring is niet nodig. Verlangen en nieuwsgierigheid wel.
Dagen Twee dinsdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 16 en 30 maart
Kosten 20 euro
Begeleiding Lidwiene Vermeij en Lia Vergouwen
De kunst van het onbevangen waarnemen
Zen Zien Tekenen is een actieve vorm van zen-meditatie.
Je sluit de wereld niet buiten, maar maakt directe verbinding met de werkelijkheid zoals die is.
Zen Zien Tekenen helpt ons om met meer rust, vrijheid en vollediger aandacht in het leven te staan. Om even op te houden met rondrennen en eenvoudig er te zijn in het moment op de plaats waar je bent. Je zou Zen Zien Tekenen ook als verdiepte mindfulness training kunnen zien.
Alles wat ik niet heb getekend, heb ik niet werkelijk gezien. Deze uitspraak is van Frederick Franck, de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar die het Zen Zien Tekenen ontwikkelde, een prachtige vorm van tekenen die je in direct contact brengt met de werkelijkheid om je heen.
Tekenen kun je overal en alles, het maakt niet uit, alles in onze omgeving is onderwerp om te tekenen. Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent. Als je ogen opengaan is alles inspirerend. Al tekenend ga je zien, en al ziende ontdek je en leef je in verbondenheid met alles wat je ziet. Potlood of pen en papier zijn alles wat je nodig hebt.
Het Zen-Zien-Tekenen is niet op de eerste plaats gericht op het leveren van artistieke prestaties en is ook niet bedoeld als ‘creatieve bezigheid’. Ervaring met zenmeditatie en ‘kunnen tekenen’ zijn geen vereiste. Wel wordt van de oprechte beoefenaar van Zen-Zien-Tekenen openheid, doorzettingsvermogen, inzet en vertrouwen verwacht. Ook vioolspelen leer je niet in één dag.
Iedere cyclus onderscheidt zich van de andere omdat de begeleiding interactief is, persoonlijk bemoedigend en steeds opnieuw verdiepend en verrassend. Vervolgens is opnieuw deelnemen aan de introductie een verdieping van de beoefening. Daarnaast kan de beoefenaar na de introductie ook deelnemen aan de themablokken die Leo van Vegchel ter verdieping van de beoefening digitaal aanbiedt.
Aanbevolen boek o.a.: Nelleke Metselaar, Leo van Vegchel e.a., Inspiratieboek Zen Zien Tekenen, Asoka 2017. ISBN 9789056703660
Dagen Twee donderdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 4 en 18 mrt
Kosten 40 euro
Begeleiding Leo van Vegchel
Een dag met Hildegard van Bingen
We kennen Hildegard van Bingen (1098-1179) van haar prachtige liederen, maar ook als iemand met een duidelijke missie en een bijzondere visie. Die missie van profetes maakte haar sterk om ook ons in deze tijd met haar visoenen te kunnen boeien.
Op deze Hildegard-dag zullen de thema’s missie en visie in combinatie met de muziek het hoofdbestanddeel vormen. We lezen (vertaalde) tekstfragmenten uit haar werk, kijken naar haar visioenen; dit alles in een omlijsting van gezangen, die ook qua tekst de moeite waard zijn om aandachtig te lezen. Daarbij zal er voldoende gelegenheid zijn voor discussie, gesprek en voor stilte.
Op het programma staan de autobiografische passages uit de Vita van Hildegard en enkele brieven waaruit Hildegards missie blijkt. Bijzonder belangrijk zijn daarbij de brieven aan haar secretaris Wibert de Gembloux waarin zij ingaat op de aard van haar ‘schouwen’ en de manier waarop zij haar visioenen ontvangt. Vooral de laatste jaren van haar leven zijn interessant, omdat Hildegard, net als wij nu, met een ‘lockdown’ te maken heeft gehad. Bij haar ging het om ongehoorzaamheid jegens de bisschop van Mainz, hetgeen afgestraft werd met een langdurig interdict. Het betekende een soort lockdown voor het klooster: er mocht niet meer gezongen worden, alleen een gesproken mis mocht gelezen. Voor Hildegard hoorden zingen en de menselijke stem tot de essentie van de mens in relatie tot het goddelijke en daarom raakte dit interdict haar heel diep. Ook in de omgeving van het klooster te Bingen werd het zingen heel erg gemist. In de brief aan de Mainzer prelaten zet Hildegard uiteen hoe zij aankijkt tegen de muziek en ze houdt een warm pleidooi zowel voor het zingen als voor de instrumentale muziek tijdens de eredienst!
Tot slot zullen we enkele fragmenten lezen uit een onbekend geschrift, in deze moeilijke tijd ontstaan, waarin Hildegard terugblikkend op haar leven, in alle deemoed haar rol als profetes nader toelicht. Dit alles in het licht van haar mooie gezang Karitas habundat in omnia: de liefde die in alles overstroomt.
Datum Vrijdag 12 februari (10.30 – 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Tony Lindijer
Zoeken naar wijsheid, zoeken naar de zin van alles. Dat is de passie van Prediker. Hij zoekt in het dagelijks bestaan, kijkt om zich heen en is kritisch, ook op zichzelf. Hij komt tot de bevinding dat het leven een groot mysterie is. We zullen het nooit kunnen begrijpen, het is ongrijpbaar, zoals de lucht ongrijpbaar, niet te pakken is. En toch is het de moeite waard om te blijven zoeken. Prediker spoort je voortdurend aan om het mysterie van het leven serieus te nemen, een plaats te geven in je leven. Want zo leer je de dingen ook eens van een andere kant te bekijken. En daar word je alleen maar beter van. En, ja, neem het leven serieus, maar vergeet vooral niet ook te genieten van al het goede dat er is. Zo zet Prediker je voortdurend op een ander been, zet je steeds aan het nadenken. Wie ben ik? Wat wil ik? Wat is goed? Wat is niet goed? Het is misschien wel het ‘bijbelste boek’ van de Schrift.
Prediker dankt zijn naam in de Nederlandse vertaling aan Maarten Luther die het Hebreeuwse Kohelet vertaalde met Prediker. Toch lijkt Kohelet niet iemand die aan het preken is, hij denkt eerder hardop; hij is aan het zoeken en hij vindt niet altijd een antwoord. Omdat hij zichzelf nogal eens tegenspreekt op zijn zoektocht noemde theoloog Bert ter Schegget hem de ‘tegenspreker’. Als je Kohelet letterlijk vertaalt kom je uit bij ‘Verzamelaar’: iemand die wijsheden verzamelt en die mensen om zich heen verzamelt om die wijsheden mee uit te wisselen.
We lezen fragmenten uit het boek van Gerard Swüste Uit het leven gegrepen, Salomo’s Spreuken, Prediker en Hooglied vertaald en toegelicht. Skandalon 2020. € 27,50. Voor hen die het boek niet hebben zijn er kopieën van de teksten die we behandelen.
Dagen Vier maandagen (14.00 – 16.00 uur)
Data 8 feb – 22 feb – 8 mrt – 22 mrt
Kosten 40 euro
Begeleiding Gerard Swüste
Drie intieme films waarin mensen hun talenten delen, hun beperkingen opvangen en zo elkaar aanvullen, ja zelfs verrijken!
Als ze ieder voor zich zouden moeten leven, redden ze het misschien niet. Maar met en door elkaar redden ze het samen.
Hors normes
De schrijnende maar vooral ook hartverwarmende Franse film Hors normes (vertaling: Buitengewoon) uit 2019 van Eric Toledano en Olivier Nakache (de makers van de beroemde film Intouchables) vertelt over Bruno en Malek die zich in Parijs met hart en ziel inzetten voor de opvang van ernstig autistische én kansarme jongeren. Wanneer ouders en zorginstellingen het echt niet meer weten, geeft Bruno de ernstig autistische jongeren een thuis in zijn orthodox-joodse opvanghuis. Zijn islamitische vriend Malek begeleidt kansarme jongeren uit achterstandswijken naar een plek in de samenleving door hen als buddy te koppelen aan de autistische jongeren. Tijdens dit traject wisselen humoristische en confronterende situaties zich af en ontstaan er bijzondere vriendschappen.
Het beste voor Kees
In de ontroerende Nederlandse documentaire Het beste voor Kees uit 2014 volgt filmmaakster Monique Nolte de ouders van Kees in hun poging een toekomstperspectief te creëren voor hun zoon. De 49-jarige Kees is immers ernstig autistisch en lijdt aan het syndroom van Asperger. We leren de aandoenlijk openhartige Kees dan ook kennen als intelligent en welbespraakt. Zo spreekt en schrijft hij vloeiend Japans en kan hij prachtig tekenen en maquettes bouwen. Maar Kees wordt ook beheerst door angsten, voor klimaatverandering bijvoorbeeld. En hij heeft veel last van zintuiglijke overprikkeling. Zo verdraagt Kees geen eetgeluiden van anderen. Dit alles beperkt hem in zijn sociale interacties, maar samen met zijn ouders houdt hij zich prima staande. Maar hoe moet het verder met Kees als zijn inmiddels bejaarde ouders niet meer voor hem kunnen zorgen?
An
De Japanse film An (vertaling: Zoete bonen) uit 2015 van de Japanse regisseur Naomi Kawase is een zachtaardige mijmering over verwantschap en natuur, waarin de liefde onvermijdelijk ook een beetje door de maag gaat. De wat getroebleerde Sentaro runt een klein bakkerswinkeltje waar hij dorayaki verkoopt – Japanse pannenkoekjes gevuld met ‘An’, een zoete rode bonenpasta. Elke dag komt de wat eenzame scholiere Wakane bij hem langs voor een gesprekje onder het genot van een pannenkoekje. Wanneer de oude en wat spirituele Tokue hem gaat helpen in de keuken, blijkt zij met veel liefde en aandacht overheerlijke ‘An’ te kunnen maken. De kleine bakkerij komt tot bloei, totdat er iets naars gebeurt…
Maar de vriendschap tussen deze drie mensen verduurt veel.
Dagen Drie zaterdagen (11.00 – 16.30 uur) Data 6 feb – 20 feb – 6 mrt
Kosten 60 euro Begeleiding Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie
Wijsheid van Julian van Norwich
In de bewogen veertiende eeuw leefde Julian van Norwich het bestaan van een vrome leek. Tijdens een korte ernstige ziekte overkomt haar een indringende godservaring. Zij ziet en begrijpt de liefde van God voor iedere mens.
Zo indringend en overrompelend was deze ervaring dat zij die achteraf neerschreef. Eerst in een korte tekst en later in een langere, meer doorleefde tekst. Haar stijl en woordkeuze getuigen van eenvoud, helderheid en diepgang. Liefde en vertrouwen zijn sleutelwoorden. Julian vertelt over God en ook over zichzelf. Zij spreekt en zij spreekt aan. Zo voert zij ons dieper binnen in het mysterie van God en mens.
Ik zag dat Hij voor ons elk ding is dat goed is en dat kan helpen om het ons behaaglijk te maken. Onze kleding is Hij, die ons liefdevol induffelt en omwikkelt, ons omhelst en overal raakt, rond ons hangt uit tedere liefde om ons toch maar nooit in de steek te laten. Toen ik dit zag, begreep ik het: Hij is elk ding dat goed is.
In dit begrijpen toonde Hij mij een klein ding, ter grootte van een hazelnoot, dat in de palm van mijn hand lag. Ik begreep dat het zo rond was als een balletje maar zijn kon. Ik bekeek het en dacht: ‘Wat zou dit kunnen zijn?’ Het antwoord was heel algemeen: ‘Dit is al het geschapene.’ Verwonderd vroeg ik mij af hoe het kon blijven bestaan want, klein als het was, had ik het gevoel dat het plots tot niets had kunnen vervallen. Het antwoord dat Hij mij ingaf was: ‘Het bestaat en het zal altijd blijven bestaan, want God bemint het.’ En zo heeft elk ding het zijn door de liefde van God.
Julian leert al vragende omgaan met twijfels en paradoxen. Zo zoekt zij naar antwoord op de vraag naar het kwaad en het lijden. Toch weet ze God aanwezig in wel en wee. En steeds opnieuw horen we in het hele visioen waarin de liefde alles wordt de bemoedigende boodschap: Alles, maar ook alles, wat het ook mag zijn, zal goed komen.
De teksten van Julian nodigen uit om steeds opnieuw te lezen, om stap voor stap op je te laten inwerken, er samen over te praten om zo steeds dieper binnengeleid te worden in de wijsheid, liefde, troost en bemoediging die erin te vinden zijn.
We maken in de bijeenkomsten gebruik van een selectie uit de nieuwe vertaling van de visioenen van Julian van Norwich: Gerda Valkenborgh, Als de liefde alles wordt. ISBN 978-90-8528-515-1 – U hoeft het boek niet zelf aan te schaffen.
Dagen Vijf woensdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 3 feb – 17 feb – 3 mrt – 17 mrt – 31 mrt
Kosten 50 euro
Begeleiding Wil Simis-Goddijn en Riet Spierings