Speling-leesgroep
Spiritualiteit van de seizoenen
Speling is een kwartaaltijdschrift voor bezinning en spiritualiteit onder redactie van onder andere Marjeet Verbeek en Kees Waaijman. Het tijdschrift is uit de Karmeltraditie voortgekomen en nog steeds een van de toonaangevende tijdschriften over allerlei actuele en tijdloze onderwerpen, belicht vanuit de christelijke spiritualiteit.
Er wordt gewerkt met jaarthema’s. Dit jaar gaat het over de seizoenen. Verlangen, uitbundigheid, melancholie en verinnerlijking staan voor de jaarlijkse seizoenencyclus. Vanaf september behandelen we het nummer uitbundigheid (zomer). Daarna komen melancholie en verinnerlijking aan de beurt. In het voorjaar van 2022 lezen we dan weer over het nieuwe jaarthema.
Eens per kwartaal komen we bij elkaar. In de loop der jaren is een hechte band ontstaan, die zich kenmerkt door een veilige omgeving waar doorleefde ervaringen in de taal van het hart gedeeld kunnen worden. Er is beperkt ruimte en plaats in de groep om je aan te sluiten.
We lezen Speling, te bestellen bij Uitgeverij Skandalon, www.skandalon.nl of abonnementen@skandalon.nl
Jaarabonnement 32,95 Euro. Zie ook www.speling.nl
Dagen Vier dinsdagen (19.15 – 21.30 uur)
Data 7 sept – 7 dec – 1 mrt – 7 juni
Kosten 40 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer
Søren Kierkegaard: de mens is geest
Menselijkheid en religiositeit zijn niet te scheiden, maar horen onverbrekelijk samen
Kierkegaard blijft boeien. Hij leefde meer dan anderhalve eeuw geleden, maar nog steeds spreekt hij ons aan. Het is wonderbaarlijk hoe hij het raadsel van het leven nader probeert te verklaren en op te lossen, zoekend naar een verbinding tussen zijn eigen ervaringen en zijn religieuze wortels. Zich steeds bewegend op het grensvlak van filosofie, psychologie en religie. Hij onderzoekt, verhaalt, verklaart op een zodanige manier, dat de lezer gedwongen wordt de opgeworpen vragen zelf te beantwoorden. Iedere mens is uniek en zal zijn eigen antwoorden moeten vinden. Kierkegaard geeft de denkrichting aan, het antwoord laat hij aan de lezer.
Voorjaar 2019 verscheen er een nieuw boek over Kierkegaard De mens is geest. Een pareltje, zo noemt kenner Geert Jan Blanken het boek. Het is een feest om het te lezen. Het boek Wij zijn ons brein van Dick Swaab beleefde vele drukken. Het is echter zaak om niet zomaar met die eenzijdige visie op de mens mee te gaan. Kierkegaard gaf al in de 19e eeuw aan, zo verwoordt de auteur Andries Visser het, dat niet ons brein denkt en overweegt, maar dat we dat zelf doen met onze geest.
Kierkegaard lezen we graag in groepsverband. Wanneer je dat met elkaar doet, blijkt hij veel rijker te zijn dan wanneer je hem alleen leest. Hij werpt je op jezelf terug, confronteert je met de waarheid van je eigen leven. In De mens is geest lezen we óver het mensbeeld van Kierkegaard, maar mét veel citaten van hemzelf kunnen we zeer zeker ook genieten van zijn unieke, spitse en diepe wijsheden,
terecht pareltjes genoemd. Een fijne manier om met elkaar in gesprek te gaan en ervaringen uit te wisselen.
Voorjaar 2020 moest de reeks bijeenkomsten rond De mens is geest worden afgebroken vanwege de corona-crisis. We pakken dus nu de draad weer op. Het boek is rijk aan inspirerende gedachten om in gesprek te gaan met elkaar. We willen weer van voor af aan beginnen. Voor de deelnemers van vorig jaar een opfrissing en voor nieuwe belangstellenden geen achterstand. We zullen ook in plaats van vijf bijeenkomsten zesmaal bij elkaar komen.
Andries Visser, De mens is geest, Kierkegaards Humanisme.
ISBN 978 946340 1852. Uitgeverij Damon, Eindhoven. € 19,90
Dagen Zes woensdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 29 sept – 13 okt – 27 okt – 10 nov – 24 nov – 8 dec
Kosten 60 euro voor nieuwe deelnemers
Begeleiding Krijn Kramer en Riet Spierings
‘Wat is dan goed?’
Hoe moet ik leven – las ik in een brief van iemand aan wie ik van plan was hetzelfde te vragen (Wislawa Szymborska)
Het is al even geleden dat bovenstaande vraag door Stevo Akkerman werd uitgewerkt in een televisieserie en interviews in Trouw. Daarin sprak hij met een keur van bekende en onbekende schrijvers, filosofen, theologen en wetenschappers.
Die interviews verzamelde hij in een boekje onder de titel Wat is dan goed? – prangende vragen over goed en kwaad, en alles daartussenin.
De vraag aan het begin gesteld luidt: “Hoe geven we vorm aan wat onze morele intuïties ons vertellen nu het traditionele gezag van kerken en andere organisaties grotendeels is verdampt? Ik concludeer dat wij mensen nodig hebben die kiezen voor het goede, wat iets anders is dan datgene wat niet verboden is. Daarop volgt natuurlijk meteen de vraag: wat is het goede dan wel?”
In Akkermans gesprekken met een elftal mensen ontvouwt zich een spectrum aan mogelijke reacties vanuit heel verschillende achtergronden. Aan het slot vraagt de auteur zich af: “Wat blijft er over van onze instinctieve zekerheid dat er dingen zijn die kwaad zijn, als we geen maatstaf hebben die buiten onszelf ligt?”
Uit de gesprekken blijkt dat die maatstaven er wel degelijk zijn, maar dat ze zich nogal verschillend manifesteren én dat ze ons toch wel wat te zeggen hebben als we ons ervoor openstellen. Is het goede een innerlijk weten én een externe toetsing, stimulans, bemoediging? Spelen geloof, vertrouwen, inspiratie en zingeving hierbij een rol? Activiteit en passiviteit, wat helpt het goede? Is het goede een keuze of komt het je toe?
Dat wordt dus een ontdekkingsreis door een klein, boeiend boekje. De vraag van Szymborska, die door Akkerman als kapstok wordt gebruikt, wordt echter niet beantwoord. Is dat erg? Niet in de ogen van de auteur zelf, het is niet zijn bedoeling om een sluitend antwoord te vinden, maar om “wat lijnen bij elkaar te brengen in een gesprek dat nooit ophoudt”.
In een cyclus van drie bijeenkomsten willen we deze interviews samen lezen en bespreken. In elke bijeenkomst staan vier interviews centraal, en in de laatste wordt ook het slotartikel van de auteur zelf besproken. Mogelijk maken we gebruik van materiaal uit de krant en van de tv-uitzendingen.
Stevo Akkerman, Wat is dan goed? – prangende vragen over goed en kwaad, en alles daartussenin. Uitg. Lemniscaat, ISBN 978 90 47712480, € 12,50.
Dagen Drie donderdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 30 sept – 14 okt – 28 okt
Kosten 30 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Kees Weel
De zin van het leven
Gesprekken over de essentie van ons bestaan
Fokke Obbema is een druk bezet en zeer gewaardeerd journalist van de Volkskrant als hij op zijn vierenvijftigste ’s nachts volkomen onverwacht wordt overvallen door een hartstilstand. Alleen door onmiddellijk ingrijpen van zijn echtgenote, en later alerte hulpverleners, overleeft hij die. Ook al is hij fysiek redelijk snel hersteld, de emotionele verwerking van deze gebeurtenis vraagt veel meer tijd. Zijn situatie blijft hem bezighouden en allerlei vragen komen bij hem op, zoals Waarom is mij dit overkomen? Hij moet zich met vallen en opstaan zien te verhouden tot de dood. En als de dood zo snel en onverwacht kan komen, wat is dan de zin van dit leven?
Uiteindelijk besluit hij deze vragen ook voor te leggen aan een veertigtal min of meer bekende mensen, afkomstig uit de meest uiteenlopende beroepen en met een grote variatie aan achtergronden. De veertig gesprekken die zo tot stand komen, bundelt hij in zijn boek De zin van het leven dat al heel snel een bestseller wordt. Het boek bevat prachtige uitspraken zoals:
– Voor mij is het leven een dunne draad die over een complete leegte loopt …maar die je aan meerdere punten moet zien te verbinden.
Zo kun je betekenis vormen. (Bregje Hofstede, schrijver)
– Voor mij heeft verbondenheid te maken met het mysterie van het leven en daarmee met het verbond van mens en God. (Claartje Kruijff, predikant)
– De zin van ons leven is dus om een bewustzijn van het goddelijke te ontwikkelen. Voortdurend ons bewust zijn dat we in die prachtige schepping verkeren en beseffen dat daarin een goddelijke geest werkt, dat is de zin. Die geest kunnen we herkennen aan alle schoonheid, die vormt de uitdrukking ervan. (Johannes Witteveen, oud-minister)
– Kom maar mee naar buiten en kijk eens even om je heen. Je ziet dan het licht, de veelheid van kleuren, geuren, schitteringen, overgangen, de ruimte. Het gaat om die ervaring die woordloos binnenkomt. (Marjoleine de Vos, dichter en columnist)
We zullen in deze cyclus een aantal van de meest aansprekende en rijke interviews uit dit boek gaan bespreken en onze eigen ervaringen met zin(loosheid), eindigheid, waarden en betekenis daarnaast leggen. Alsmede vragen als: wat is het goede leven? Wat is een goede levenshouding? Want we blijven toch hartstochtelijke zinzoekers, of zoals Paul van de Velde het zegt: We zoeken iets wat ons verheft boven het alledaagse, omdat we niet alleen maar op aarde willen zijn om er onze dagen te slijten.
Wilt u het boek aanschaffen en al op de eerste bijeenkomst meenemen? Fokke Obbema, De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van ons bestaan. Atlas Contact.
Dagen Vijf donderdagen (10.30 – 13.00 u)
Data 7 okt – 21 okt – 4 nov – 18 nov – 2 dec
Kosten 50 Euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Kees Weel
Zen–Zien–Tekenen
De kunst van het onbevangen waarnemen
Zen Zien Tekenen is een actieve vorm van zen-meditatie.
Je sluit de wereld niet buiten, maar maakt directe verbinding met de werkelijkheid zoals die is.
Zen Zien Tekenen helpt ons om met meer rust, vrijheid en vollediger aandacht in het leven te staan. Om even op te houden met rondrennen en eenvoudig er te zijn in het moment op de plaats waar je bent. Je zou Zen Zien Tekenen ook als verdiepte mindfulness training kunnen zien.
Alles wat ik niet heb getekend, heb ik niet werkelijk gezien. Deze uitspraak is van Frederick Franck, de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar die het Zen Zien Tekenen ontwikkelde, een prachtige vorm van tekenen die je in direct contact brengt met de werkelijkheid om je heen.
Tekenen kun je overal en alles, het maakt niet uit, alles in onze omgeving is onderwerp om te tekenen. Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent. Als je ogen opengaan is alles inspirerend. Al tekenend ga je zien, en al ziende ontdek je en leef je in verbondenheid met alles wat je ziet. Potlood of pen en papier zijn alles wat je nodig hebt.
Het Zen-Zien-Tekenen is niet op de eerste plaats gericht op het leveren van artistieke prestaties en is ook niet bedoeld als ‘creatieve bezigheid’. Ervaring met zenmeditatie en ‘kunnen tekenen’ zijn geen vereiste. Wel wordt van de oprechte beoefenaar van Zen Zien Tekenen openheid, doorzettingsvermogen, inzet en vertrouwen verwacht. Ook vioolspelen leer je niet in één dag.
Iedere cyclus onderscheidt zich van de andere omdat de begeleiding interactief is, persoonlijk bemoedigend en steeds opnieuw verdiepend en verrassend. Vervolgens is opnieuw deelnemen aan de introductie een verdieping van de beoefening. Daarnaast kan de beoefenaar na de introductie ook deelnemen aan de themablokken die Leo van Vegchel ter verdieping van de beoefening digitaal aanbiedt.
Aanbevolen boek o.a.: Nelleke Metselaar, Leo van Vegchel e.a., Inspiratieboek Zen Zien Tekenen, Asoka 2017. ISBN 9789056703660
Dagen Twee zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 9 en 23 oktober
Kosten 40 euro
Begeleiding Leo van Vegchel
Variatie in mystieke wegen
Meerdere lichtinvallen om de eigen ervaring aan te spiegelen en het onderlinge gesprek aan te reflecteren. We lezen geselecteerde teksten van verschillende mystici: uit de late middeleeuwen Meister Eckhart, uit de vroeg moderne tijd Johannes van het Kruis, uit de negentiende eeuw Thérèse van Lisieux en Dag Hammarskjöld uit de twintigste eeuw. Zoals we dat ook van onszelf weten is hun spirituele ritme heel eigen en toch ook herkenbaar. Door lezing en bezinning hopen we het geheim en de kracht waarvan hun leven doortrokken raakte, ook in ons midden te laten komen.
De teksten zijn te vinden in mijn Spiritualiteit als inzicht.
F. Maas, Spiritualiteit als inzicht. Mystieke teksten en theologische reflecties. (Tweedehands nog verkrijgbaar bij o.a. Bol.com).
Dagen Drie zaterdagen (11.00 – 16.00 u)
Data 6 nov – 20 nov – 11 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Frans Maas
Waar heb je je verborgen?
Contemplatief bidden: een inleiding volgens Johannes van het Kruis en Teresa van Avila
Contemplatie is een begrip uit de west-christelijke gebedstraditie en wordt beoefend in kloosterorden die een beschouwend of contemplatief leven leiden. Met name door Benedictus zijn gebed, studie en stilte tot het hart van het monastieke leven geworden.
Ook in de Karmelitaanse traditie zijn daar prachtige teksten aan gewijd door Johannes van het Kruis en Teresa van Avila.
Johannes van het Kruis heeft in zuiverheid, toon en gevoel een uitzonderlijk oeuvre nagelaten. Zijn belangrijkste werken schreef hij in gevangenschap.
De betekenis ervan ligt in het oproepen van gevoelens van intense eenzaamheid en verlangen. Telkens wordt zijn bezorgdheid voelbaar en zijn zorgvuldigheid als gids in de geestelijke wereld van zijn tijd.
In ons wereldbeeld, bepaald door technische vooruitgang en markteconomische principes is het moeilijk met begrippen als verlangen, eenzaamheid en verlossing om te gaan. De erfenis van het rationalisme en pragmatisme lijkt een overgave aan het ‘andere’ in de weg te staan. Wat verloren ging is de ontdekkingsreis naar het innerlijk, het spiegelen van het bestaan aan het absolute.
Toch is zijn werk voor veel mensen van belang geweest, zijn verhandelingen zijn tot op vandaag een wegwijzer voor de zoekende mens op de weg naar God.
Hij legt uit: “Het gebedsweg is een lang proces van steeds dieper wordende liefdesovereenkomst met God, dat normaal gesproken leidt van meditatie naar contemplatie. Daarbij trekt de mens met zijn eigen prestaties zich steeds meer terug ten gunste van Gods werk in hem.”
Voor Teresa van Avila is het innerlijk gebed een bidden met het hart. Ze schrijft: “Naar mijn mening is innerlijk gebed niets anders dan een innige omgang met een vriend, waarmee we graag alleen willen spreken, omdat we weten dat hij van ons houdt.”
In deze cyclus gaan we een keuze uit de werken van Teresa en Johannes op meditatieve wijze lezen en beschouwen.
Elementen: tekstlezing, zitten in stilte, uitwisseling.
Dagen Vijf maandagen (10.00 – 11.30 uur)
Data 8 nov – 15 nov – 22 nov – 29 nov – 6 dec
Kosten 50 euro
Begeleiding Janneke Krijger
Ik ben de stoorzender, een steentje in jullie schoen!
Archipel van de hond, Philippe Claudel
Op het strand van een vulkanisch eiland spoelen drie lijken aan van Afrikaanse vluchtelingen die onderweg verdronken zijn. Wat gaan de eilandbewoners doen met een dergelijke gruwelijke vondst?
Hoe gaan ze ermee om?
Hiermee begint een spannend en indringend verhaal over de wijze waarop we vaak met vluchtelingen omgaan of liever niet mee omgaan, over zowel de betrokkenheid als het ongemak dat we erbij voelen en de dubbele moraal die we er daardoor dikwijls op na houden.
Bovenstaande titel is een uitspraak van de schrijver Philippe Claudel over zijn boek Archipel van de hond, dat in deze cyclus centraal staat. Deze ongemakkelijke duiding, dat je met een verhaal een stoorzender wilt zijn, zou ertoe kunnen leiden dat je het boek naast je neerlegt. En dat zou jammer zijn, omdat het ook ongelooflijk spannend is, wonderschoon van taal en niet gespeend van humor.
Claudel houdt zich zowel in zijn boeken als in zijn films altijd bezig met actuele maatschappelijke thema’s, maar weet ze te verpakken in indringende verhalen die je niet koud laten en werken als een ongemakkelijke gewetenstoets. Hij heeft ook hier de problematiek gegoten in een fascinerend verhaal, een soort parabel, passend bij het universele karakter van dit thema. Het is onvermijdelijk dat de bewoners in hun diverse rollen en opvattingen bij de lezer herkenning, afgrijzen of sympathie opwekken. Het spannende verhaal werkt ontregelend en confronterend, als een steentje in je schoen.
Tegelijk nodigt een dergelijk boek juist daarom ook uit om met elkaar in gesprek te gaan, temeer omdat goed en kwaad niet altijd, of meestal niet, zo duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Wat Claudel met zijn boek beoogt is de onverschilligheid te bestrijden.
Wie zich betrokken voelt bij wat er vlakbij en wereldwijd gebeurt is van harte welkom.
Om te kunnen deelnemen aan deze dag geldt als voorwaarde dat u het boek Archipel van de hond van Philippe Claudel (uitgegeven bij De Bezige Bij) gelezen heeft.
Datum Vrijdag 19 november (10.30 – 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Kees Weel
De spiritualiteit van het Weihnachtsoratorium van Johann Sebastian Bach
Bach componeerde zijn Weihnachtsoratorium voor de Lutherse liturgievieringen in Leipzig tussen Eerste Kerstdag en Driekoningen rond de jaarwisseling van 1734-35. Bach heeft dit complexe werk slechts één keer uitgevoerd, weliswaar op sommige dagen twee keer, de eerste keer ’s morgens in de ene kerk en de tweede keer
’s middags in een andere.
Het werk bestaat uit zes delen die wij als één geheel kunnen beschouwen. Wat hun vorm betreft lijken ze erg veel op de Matthäus- en de Johannes-Passion: de tekst uit het evangelie wordt overwogen door recitatieven, aria’s en koralen. Bachs Weihnachtsoratorium lijkt in de verste verte niet op de bekende Anglicaanse kerstviering waarin Schriftteksten afgewisseld worden door populaire Engelse carols. Bach gebruikt wel bekende kerst-koraalstrofen maar laat aan het begin en het eind ook de muziek van wat wij kennen als O Haupt voll Blut und Wunden klinken. Blijkbaar roept voor Bach het kerstevangelie associaties op met het lijdensverhaal. Dit geeft ons stof tot overwegen en kan de betekenis van het verhaal van Bethlehem voor ons verdiepen.
In de wijze waarop Bach met deze teksten uit de Schrift omgaat, laat hij horen en zien, hoe het Woord van God ook aan hem geschiedt. In teksten en muziek opent Bach voor ons de deur naar een geestelijke ruimte waar woorden van profeten en evangelisten tot klinken komen. De bewogenheid van Bach kan ook ons vandaag de dag tot een bron van inspiratie zijn!
Datum Donderdag 9 december (11.00 – ca. 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Ad de Keyzer