Leesgroep Speling: lees- en levenservaringen uitwisselen
Speling* is een driemaandelijks tijdschrift voor bezinning en geeft ruimte aan eigentijdse spiritualiteit en mystiek. De artikelen kenmerken zich door diepgang, veelzijdigheid en aansluiting bij het alledaagse leven. Het tijdschrift wil bezinning, maar wil niet blijven treuren om wat was. Het zoekt naar nieuwe taal, nieuwe vormen en nieuwe rituelen die aansluiten bij wat hedendaagse mensen bezighoudt. Er bestaan enkele tientallen leesgroepen in het land. Ook het KCS in Haarlem heeft al sinds een negental jaren een doorlopende vaste groep, waarbij mensen vertrekken en nieuwe geïnteresseerden zich weer aansluiten.
Elk jaar staat een ander thema centraal in Speling. Jaargang 2020 gaat over het thema Dicht bij het leven. Nu het oude vertrouwde wegvalt, zoeken we eigentijdse antwoorden op onze existentiële vragen. Vragen over het einde onder ogen zien en je overgeven, hoe je in deze tijd elkaar nabij kunt zijn zonder dat intimiteit grensoverschrijding wordt, en hoe een kind die ruimte te geven om echt zichzelf te kunnen worden. Dat zijn onder meer de onderwerpen van deze tweeënzeventigste jaargang.
In verband met de Corona-crisis zullen we op de eerste dinsdagavond in september beginnen met een korte blik op het eerste nummer, dat gaat over sterven. Daarna bespreken we het tweede nummer, dat gaat over intimiteit. Zo lopen we weer in de pas met het meest recente nummer van het tijdschrift.
We houden de bijeenkomsten ’s avonds om ook werkende mensen in de gelegenheid te stellen deel te nemen aan deze doorlopende groep. De huidige groep bestaat uit een achttal deelnemers en twee begeleiders. Nieuwe mensen zijn van harte welkom om zich aan te sluiten, voor zover daar nu ruimte voor is.
*Drukkerij Skandalon, Marktplein 51 4331 LK Middelburg.
tel: 030-2218250. Jaarabonnement € 32,50 voor vier nummers via
Dagen Vier dinsdagen (19.15 – 21.45 uur)
Data 1 sept – 1 dec – 2 mrt – 1 juni
Kosten 40 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer
Menselijkheid en religiositeit zijn niet te scheiden, maar horen onverbrekelijk samen
Kierkegaard blijft boeien. Hij leefde meer dan anderhalve eeuw geleden, maar nog steeds spreekt hij ons aan. Het is wonderbaarlijk hoe hij het raadsel van het leven nader probeert te verklaren en op te lossen, zoekend naar een verbinding tussen zijn eigen ervaringen en zijn religieuze wortels. Zich steeds bewegend op het grensvlak van filosofie, psychologie en religie. Hij onderzoekt, verhaalt, verklaart op een zodanige manier, dat de lezer gedwongen wordt de opgeworpen vragen zelf te beantwoorden. Iedere mens is uniek en zal zijn eigen antwoorden moeten vinden. Kierkegaard geeft de denkrichting aan, het antwoord laat hij aan de lezer.
Voorjaar 2019 verscheen er een nieuw boek over Kierkegaard De mens is geest. Een pareltje, zo noemt kenner Geert Jan Blanken het boek. Het is een feest om het te lezen. Het boek Wij zijn ons brein van Dick Swaab beleefde vele drukken. Het is echter zaak om niet zomaar met die eenzijdige visie op de mens mee te gaan. Kierkegaard gaf al in de 19e eeuw aan, zo verwoordt Andries Visser het, dat niet ons brein denkt en overweegt, maar dat we dat zelf doen met onze geest.
We willen over dit boek opnieuw in gesprek gaan. Kierkegaard lezen we graag in groepsverband. Wanneer je dat met elkaar doet, blijkt hij veel rijker te zijn dan wanneer je hem alleen leest. Hij werpt je op jezelf terug, confronteert je met de waarheid van je eigen leven. In De mens is geest lezen we óver het mensbeeld van Kierkegaard, maar mét veel citaten van hemzelf kunnen we zeer zeker ook genieten van zijn unieke, spitse en diepe wijsheden, terecht pareltjes genoemd. Een fijne manier om met elkaar in gesprek te gaan en ervaringen uit te wisselen.
Afgelopen voorjaar moest de reeks bijeenkomsten rond De mens is geest worden afgebroken vanwege de Corona-crisis. We pakken dit najaar de draad weer op met de deelnemers van afgelopen voorjaar en met nieuwe belangstellenden voor zover daar nu ruimte voor is. In de eerste bijeenkomst zullen we het eerste deel van het boek nog eens hernemen, om daarna vanaf hoofdstuk VI het boek samen uit te lezen.
Andries Visser, De mens is geest, Kierkegaards Humanisme.
ISBN 978 946340 1852. Uitgeverij Damon, Eindhoven. € 19,90
Dagen Vijf woensdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 30 sept – 14 okt – 28 okt – 11 nov – 25 nov
Kosten 50 euro
20 euro voor de deelnemers van voorjaar 2020
Begeleiding Krijn Kramer en Riet Spierings
Hoe moet ik leven – las ik in een brief van iemand aan wie ik van plan was hetzelfde te vragen (Wislawa Szymborska)
Het is al even geleden dat bovenstaande vraag door Stevo Akkerman werd uitgewerkt in een televisieserie en interviews in Trouw. Daarin sprak hij met een keur van bekende en onbekende schrijvers, filosofen, theologen en wetenschappers.
Die interviews verzamelde hij in een boekje onder de titel Wat is dan goed? – prangende vragen over goed en kwaad, en alles daartussenin.
De vraag aan het begin gesteld luidt: “Hoe geven we vorm aan wat onze morele intuïties ons vertellen nu het traditionele gezag van kerken en andere organisaties grotendeels is verdampt? Ik concludeer dat wij mensen nodig hebben die kiezen voor het goede, wat iets anders is dan datgene wat niet verboden is. Daarop volgt natuurlijk meteen de vraag: wat is het goede dan wel?”
In Akkermans gesprekken met een elftal mensen ontvouwt zich een spectrum aan mogelijke reacties vanuit heel verschillende achtergronden. Aan het slot vraagt de auteur zich af: “Wat blijft er over van onze instinctieve zekerheid dat er dingen zijn die kwaad zijn, als we geen maatstaf hebben die buiten onszelf ligt?”
Uit de gesprekken blijkt dat die maatstaven er wel degelijk zijn, maar dat ze zich nogal verschillend manifesteren én dat ze ons toch wel wat te zeggen hebben als we ons ervoor openstellen. Is het goede een innerlijk weten én een externe toetsing, stimulans, bemoediging? Spelen geloof, vertrouwen, inspiratie en zingeving hierbij een rol? Activiteit en passiviteit, wat helpt het goede? Is het goede een keuze of komt het je toe?
Dat wordt dus een ontdekkingsreis door een klein, boeiend boekje. De vraag van Szymborska, die door Akkerman als kapstok wordt gebruikt, wordt echter niet beantwoord. Is dat erg? Niet in de ogen van de auteur zelf, het is niet zijn bedoeling om een sluitend antwoord te vinden, maar om “wat lijnen bij elkaar te brengen in een gesprek dat nooit ophoudt”.
In een cyclus van drie bijeenkomsten willen we deze interviews samen lezen en bespreken. In elke bijeenkomst staan vier interviews centraal, en in de laatste wordt ook het slotartikel van de auteur zelf besproken. Mogelijk maken we gebruik van materiaal uit de krant en van de tv-uitzendingen.
Stevo Akkerman, Wat is dan goed? – prangende vragen over goed en kwaad, en alles daartussenin. Uitg. Lemniscaat 2020 ISBN 978 90 477 08827, € 12,50.
Dagen Drie donderdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 8 okt – 22 okt – 5 nov
Kosten 30 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Kees Weel
De kunst van het onbevangen waarnemen
Zen Zien Tekenen is een actieve vorm van zen-meditatie.
Je sluit de wereld niet buiten, maar maakt directe verbinding met de werkelijkheid zoals die is.
Zen Zien Tekenen helpt ons om met meer rust, vrijheid en vollediger aandacht in het leven te staan. Om even op te houden met rondrennen en eenvoudig er te zijn in het moment op de plaats waar je bent. Je zou Zen Zien Tekenen ook als verdiepte mindfulness training kunnen zien.
Alles wat ik niet heb getekend, heb ik niet werkelijk gezien. Deze uitspraak is van Frederick Franck, de Nederlands-Amerikaanse kunstenaar die het Zen Zien Tekenen ontwikkelde, een prachtige vorm van tekenen die je in direct contact brengt met de werkelijkheid om je heen.
Tekenen kun je overal en alles, het maakt niet uit, alles in onze omgeving is onderwerp om te tekenen. Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent. Als je ogen opengaan is alles inspirerend. Al tekenend ga je zien, en al ziende ontdek je en leef je in verbondenheid met alles wat je ziet. Potlood of pen en papier zijn alles wat je nodig hebt.
Het Zen-Zien-Tekenen is niet op de eerste plaats gericht op het leveren van artistieke prestaties en is ook niet bedoeld als ‘creatieve bezigheid’. Ervaring met zenmeditatie en ‘kunnen tekenen’ zijn geen vereiste. Wel wordt van de oprechte beoefenaar van Zen-Zien-Tekenen openheid, doorzettingsvermogen, inzet en vertrouwen verwacht. Ook vioolspelen leer je niet in één dag.
Iedere cyclus onderscheidt zich van de andere omdat de begeleiding interactief is, persoonlijk bemoedigend en steeds opnieuw verdiepend en verrassend. Vervolgens is opnieuw deelnemen aan de introductie een verdieping van de beoefening. Daarnaast kan de beoefenaar na de introductie ook deelnemen aan de themablokken die Leo van Vegchel ter verdieping van de beoefening digitaal aanbiedt.
Aanbevolen boek o.a.: Nelleke Metselaar, Leo van Vegchel e.a., Inspiratieboek Zen Zien Tekenen, Asoka 2017. ISBN 9789056703660
NB Deze cyclus wordt dit jaar zowel in het voor- als in het najaar aangeboden. De cyclus in het najaar is vooral bedoeld voor eerdere deelnemers uit voorjaar 2020 voor wie de cyclus destijds niet door kon gaan. Nieuwe deelnemers zijn van harte welkom, maar voor hen is er waarschijnlijk eerder plaats in de voorjaarscyclus ZZT 2021
Dagen Twee zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 10 en 24 oktober
Kosten 40 euro
Begeleiding Leo van Vegchel
Gesprekken over de essentie van ons bestaan
Fokke Obbema is een druk bezet en zeer gewaardeerd journalist van de Volkskrant als hij op zijn vierenvijftigste ’s nachts volkomen onverwacht wordt overvallen door een hartstilstand. Alleen door onmiddellijk ingrijpen van zijn echtgenote, en later alerte hulpverleners, overleeft hij die. Ook al is hij fysiek redelijk snel hersteld, de emotionele verwerking van deze gebeurtenis vraagt veel meer tijd. Zijn situatie blijft hem bezighouden en allerlei vragen komen bij hem op, zoals Waarom is mij dit overkomen? Hij moet zich met vallen en opstaan zien te verhouden tot de dood. En als de dood zo snel en onverwacht kan komen, wat is dan de zin van dit leven?
Uiteindelijk besluit hij deze vragen ook voor te leggen aan een veertigtal min of meer bekende mensen, afkomstig uit de meest uiteenlopende beroepen en met een grote variatie aan achtergronden. De veertig gesprekken die zo tot stand komen, bundelt hij in zijn boek De zin van het leven dat al heel snel een bestseller wordt. Het boek bevat prachtige uitspraken zoals:
– Voor mij is het leven een dunne draad die over een complete leegte loopt …maar die je aan meerdere punten moet zien te verbinden.
Zo kun je betekenis vormen. (Bregje Hofstede, schrijver)
– Voor mij heeft verbondenheid te maken met het mysterie van het leven en daarmee met het verbond van mens en God. (Claartje Kruijff, predikant)
– De zin van ons leven is dus om een bewustzijn van het goddelijke te ontwikkelen. Voortdurend ons bewust zijn dat we in die prachtige schepping verkeren en beseffen dat daarin een goddelijke geest werkt, dat is de zin. Die geest kunnen we herkennen aan alle schoonheid, die vormt de uitdrukking ervan. (Johannes Witteveen, oud-minister)
– Kom maar mee naar buiten en kijk eens even om je heen. Je ziet dan het licht, de veelheid van kleuren, geuren, schitteringen, overgangen, de ruimte. Het gaat om die ervaring die woordloos binnenkomt. (Marjoleine de Vos, dichter en columnist)
We zullen in deze cyclus een aantal van de meest aansprekende en rijke interviews uit dit boek gaan bespreken en onze eigen ervaringen met zin(loosheid), eindigheid, waarden en betekenis daarnaast leggen. Alsmede vragen als: wat is het goede leven? Wat is een goede levenshouding? Want we blijven toch hartstochtelijke zinzoekers, of zoals Paul van de Velde het zegt: We zoeken iets wat ons verheft boven het alledaagse, omdat we niet alleen maar op aarde willen zijn om er onze dagen te slijten.
Wilt u het boek aanschaffen en al op de eerste bijeenkomst meenemen? Fokke Obbema, De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van ons bestaan. Atlas Contact.
Dagen Vijf vrijdagen (14.00 – 16.30 u)
Data 16 okt – 23 okt – 6 nov – 27 nov – 4 dec
Kosten 50 Euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Lia Vergouwen
Archipel van de hond, Philippe Claudel
Op het strand van een vulkanisch eiland spoelen drie lijken aan van Afrikaanse vluchtelingen die onderweg verdronken zijn. Wat gaan de eilandbewoners doen met een dergelijke gruwelijke vondst?
Hoe gaan ze ermee om?
Hiermee begint een spannend en indringend verhaal over de wijze waarop we vaak met vluchtelingen omgaan of liever niet mee omgaan, over zowel de betrokkenheid als het ongemak dat we erbij voelen en de dubbele moraal die we er daardoor dikwijls op na houden.
Bovenstaande titel is een uitspraak van de schrijver Philippe Claudel over zijn boek Archipel van de hond, dat in deze cyclus centraal staat. Deze ongemakkelijke duiding, dat je met een verhaal een stoorzender wilt zijn, zou ertoe kunnen leiden dat je het boek naast je neerlegt. En dat zou jammer zijn, omdat het ook ongelooflijk spannend is, wonderschoon van taal en niet gespeend van humor.
Claudel houdt zich zowel in zijn boeken als in zijn films altijd bezig met actuele maatschappelijke thema’s, maar weet ze te verpakken in indringende verhalen die je niet koud laten en werken als een ongemakkelijke gewetenstoets. Hij heeft ook hier de problematiek gegoten in een fascinerend verhaal, een soort parabel, passend bij het universele karakter van dit thema. Het is onvermijdelijk dat de bewoners in hun diverse rollen en opvattingen bij de lezer herkenning, afgrijzen of sympathie opwekken. Het spannende verhaal werkt ontregelend en confronterend, als een steentje in je schoen.
Tegelijk nodigt een dergelijk boek juist daarom ook uit om met elkaar in gesprek te gaan, temeer omdat goed en kwaad niet altijd, of meestal niet, zo duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Wat Claudel met zijn boek beoogt is de onverschilligheid te bestrijden.
Wie zich betrokken voelt bij wat er vlakbij en wereldwijd gebeurt is van harte welkom.
Om te kunnen deelnemen aan deze dag geldt als voorwaarde dat u het boek Archipel van de hond van Philippe Claudel (uitgegeven bij De Bezige Bij) gelezen heeft.
Datum Vrijdag 20 november (10.30 – 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Kees Weel
Meerdere lichtinvallen om de eigen ervaring aan te spiegelen en het onderlinge gesprek aan te reflecteren. We lezen geselecteerde teksten van verschillende mystici: uit de late middeleeuwen Meister Eckhart, uit de vroeg moderne tijd Johannes van het Kruis, uit de negentiende eeuw Thérèse van Lisieux en Dag Hammarskjöld uit de twintigste eeuw. Zoals we dat ook van onszelf weten is hun spirituele ritme heel eigen en toch ook herkenbaar. Door lezing en bezinning hopen we het geheim en de kracht waarvan hun leven doortrokken raakte, ook in ons midden te laten komen.
De teksten zijn te vinden in mijn Spiritualiteit als inzicht.
Frans Maas, Spiritualiteit als inzicht. Mystieke teksten en theologische reflecties. (Tweedehands nog verkrijgbaar bij o.a. Bol.com).
Dagen Drie zaterdagen (11.00 – 16.00 u)
Data 7 nov – 21 nov – 12 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Frans Maas
Bach componeerde zijn Weihnachtsoratorium voor de Lutherse liturgievieringen in Leipzig tussen Eerste Kerstdag en Driekoningen rond de jaarwisseling van 1734-35. Bach heeft dit complexe werk slechts één keer uitgevoerd, weliswaar op sommige dagen twee keer, de eerste keer ’s morgens in de ene kerk en de tweede keer
’s middags in een andere.
Het werk bestaat uit zes delen die wij als één geheel kunnen beschouwen. Wat hun vorm betreft lijken ze erg veel op de Matthäus- en de Johannes-Passion: de tekst uit het evangelie wordt overwogen door recitatieven, aria’s en koralen.
Bachs Weihnachtsoratorium lijkt in de verste verte niet op de bekende Anglicaanse kerstviering waarin Schriftteksten afgewisseld worden door populaire Engelse carols. Bach gebruikt wel bekende kerst-koraalstrofen maar laat aan het begin en het eind ook de muziek van wat wij kennen als O Haupt voll Blut und Wunden klinken. Blijkbaar roept voor Bach het kerstevangelie associaties op met het lijdensverhaal. Dit geeft ons stof tot overwegen en kan de betekenis van het verhaal van Bethlehem voor ons verdiepen.
In de wijze waarop Bach met deze teksten uit de Schrift omgaat, laat hij horen en zien, hoe het Woord van God ook aan hem geschiedt. In teksten en muziek opent Bach voor ons de deur naar een geestelijke ruimte waar woorden van profeten en evangelisten tot klinken komen. De bewogenheid van Bach kan ook ons vandaag de dag tot een bron van inspiratie zijn!
Datum Donderdag 3 december (11.00 – ca. 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Ad de Keyzer