Mensen gaan hun weg. Op die weg kunnen zij groeien naar hun bestemming, maar ook moeten zij leren omgaan met hindernissen. Loslaten wat voorbij is en je uitstrekken naar wat komt. En daarbij aandachtig en opmerkzaam leven in het heden.
Mystici hebben die weg vaak beschreven als een vorm van ontwaken, en dan gezuiverd en verlicht worden. Maar ook als een pad in donkere nacht. En de bestemming noemden zij wel: één worden met God.
In de beeldende kunst heeft deze levensweg symbolische vormen aangenomen.
Ook de reformatoren Luther en Calvijn hebben over deze weg van de mens nagedacht. En mede omdat 2017 het jaar is waarin we 500 jaar Reformatie gedenken, is het boeiend om te zien hoe zij over deze weg denken. Hoe zij zich lieten inspireren door de middeleeuwse mystiek en toch ook hun eigen, vernieuwende richting wezen.
Zo zullen ook wij in deze cyclus onze eigen weg spiegelen aan beeldende kunst, teksten van Luther en Calvijn en teksten van mystici. Als voorbeeld deze prachtige tekst van Thomas Merton:
Nabijer en duidelijker
Dan een meester van woorden,
Gij, innerlijke Vreemdeling
Die ik nog nooit gezien heb,
Dieper en zuiverder
Dan de razende oceaan
Vang mijn stilte op
Houd mij in Uw hand!
Er zal een syllabus met afbeeldingen en teksten worden gebruikt. Deze kost € 5,00.
Dagen Zes dinsdagen (10.30 – 12.30 uur)
Data 14 mrt – 21 mrt – 28 mrt – 11 apr – 18 apr – 25 april
Kosten 60 euro
Begeleiding Riet Spierings en Kick Bras (www.kickbras.nl)
Godsdienst, het staat in een ongunstig licht. Velen in onze tijd keren zich ervan af, want ‘God’ zorgt alleen maar voor moord en doodslag. De islam wordt als bedreigend gezien. Angst regeert.
Dat is de realiteit van alledag. In de jaren na de aanslag op de Twin Towers in New York schreven Hein Stufkens en Marcel Derkse gezamenlijk een boek dat je gerust profetische kwaliteiten mag toedichten. Zij proberen de diepe geestelijke wonden die zijn geslagen door beelden van aanslagen, haat en oorlog te helen met woorden over de kern van de dienst aan God: liefhebben. Franciscus en Rumi zijn hun en daarmee ook onze gidsen. Vurige gidsen, hartstochtelijke minnaars van Christus, de Ene Geliefde…
Beiden leefden in de tijd van de grote kruistochten van de christelijke wereld tegen die van de islam en kenden de oorlog en de haat van dichtbij. Franciscus had als jongeman krijgshaftige ambities maar kwam daar, geconfronteerd met de realiteit van de veldslag tegen Perugia en krijgsgevangenschap, van terug. Rumi maakte deel uit van een familie die gevlucht was voor oorlog vanuit het huidige Afganistan naar het huidige Turkije. Hun levenslange zoektocht naar vervulling brengt hen bij het hart van de godsdienst: in liefde en zelfovergave; wanneer vervreemding plaats maakt voor vervoering. In de herberg van hun eigen hart vinden zij liefde en niets dan liefde, komen zij thuis.
Franciscus vindt de liefde in navolging van Christus, vooral in diens dienstbaarheid aan anderen en zelfontlediging, Rumi als hij stuit op de Ene Geliefde die hem geheel en al opeist. De overgave aan deze Geliefde vormt het hart van de dienst aan God. Zij overstijgt maatschappelijke en religieuze tegenstellingen. Niet het verstand zit als koetsier op de bok, maar het hart.
De werelden zijn niet groot genoeg om Mij te bevatten,
maar het hart van de volledige mens is groot genoeg
om Mij te bevatten. (Rumi)
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door hen
die vergiffenis schenken door uw liefde
en ziekte en verdrukking dragen. (Franciscus, in het
Zonnelied)
In onze ontmoetingen op het KCS zullen wij ons in onze dialogen laten leiden door deze inspiratie. De woorden van Franciscus en de gedichten van Rumi staan centraal. Proevend en met verbeelding, puttend uit de natuur, de kunst, muziek en dans (de dans van de derwisjen), maken wij ruimte voor het verlangen, de nood die leeft in ons eigen hart. Zo zoeken wij de vrede met onszelf, met onze naasten en uiteindelijk met alle mensen.
Het verdient aanbeveling het boek De herberg van het hart voorafgaand aan de cyclus aan te schaffen en al eens door te bladeren. Overige teksten van Franciscus en Rumi, kunstafbeeldingen, muziek- en videofragmenten en meditatieve oefeningen zullen tijdens de cyclus zelf worden aangereikt.
Literatuur: Hein Stufkens en Marcel Derkse, De herberg van het hart. Franciscus en Rumi als gidsen voor onze tijd, 2003, Uitgeverij Ank-Hermes bv, Deventer. ISBN: 90 202 8325 1 Het boek is nieuw en gesigneerd ook te bestellen via info@lacordelle.nl en kost 7,50.
Dagen Drie zaterdagen (10.30-16.00 uur)
Data 4 mrt – 18 mrt – 1 apr
Kosten 60 euro
Begeleiding Dinette Kooiman en Mineke Kroes
Alleen wie voor de joden schreeuwt, mag ook gregoriaans zingen.
(Dietrich Bonhoeffer)
De Duitse theoloog, luthers predikant en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) was actief betrokken bij de Bekennende Kirche (Belijdende Kerk) én bij het verzet tegen de nazibeweging. Vanaf het begin weigerde hij te collaboreren met het Hitlerregime door bijvoorbeeld in een radiolezing het Führerprincipe te weerleggen (1933) en te weigeren de ariërverklaring te tekenen (1935). Vanwege zijn protest tegen het nationaalsocialisme, zijn ondergrondse verzet, zijn hulp aan de joden en zijn daadwerkelijke deelname aan de samenzwering tegen Hitler en zijn bewind, werd hij op 5 april 1943 gearresteerd en gevangengezet.
Twee jaar later, enkele weken voor de capitulatie van Duitsland, werd Dietrich Bonhoeffer op 9 april door ophanging geëxecuteerd in het concentratiekamp Flossenbürg.
Vanuit de gevangenis schreef Bonhoeffer brieven, waarin hij op directe en levendige wijze uiting geeft aan wat er in hem omgaat aan vragen en onzekerheden, aan angst en hoop, aan ongeloof en vertrouwen. Zijn brieven en aantekeningen vormen een fascinerend menselijk document, waarin een man in gevangenschap tot het einde toe getuigt van vrijheid en verantwoordelijkheid. Zijn cel weerhoudt hem er niet van door te gaan met het zoeken naar richting te midden van chaos. Hij denkt er als het ware hardop, verwoordt intuïties, schetst aanzetten die hij later hoopt uit te werken, leeft intens mee met mensen in en buiten de gevangenis en vraagt zich af waar de grens ligt tussen noodzakelijk verzet tegen het ‘lot’ en de even noodzakelijke overgave. (…) De grens tussen verzet en overgave is (…) niet principieel te trekken. Beide zijn noodzakelijk en met beide moeten we vastberaden leven. (21 februari 1944)
-mei 1944- Ons christenzijn zal in deze tijd bestaan uit slechts twee elementen: bidden en onder de mensen het goede doen.
-16 juli 1944- God doet ons weten dat we moeten leven als diegenen, die hun leven inrichten zonder God. De God, die met ons is, is de God die ons verlaat (Markus 15:34). (…) Voor en met God leven wij zonder God.
-21 juli 1944- … ik ervaar het tot op dit moment, dat je pas leert geloven als je midden in de aardsheid van dit leven staat; als je er volledig van afziet iets te maken van jezelf – een heilige, een bekeerde zondaar, een man van de kerk (een priesterlijke figuur!), een rechtvaardige of een onrechtvaardige, een zieke of een gezonde; als je aards leeft, dus met alle taken en problemen, successen en mislukkingen, met alle ervaringen en twijfels; want dan geef je je helemaal over aan God …
Aan de hand van Dietrich Bonhoeffers inmiddels klassiek geworden Verzet en overgave (Widerstand und Ergebung) en onze eigen ervaringen proberen we op het spoor te komen van een spiritualiteit die bij ons persoonlijke en maatschappelijke leven past.
Bij de tekstlezing gebruiken we: Dietrich Bonhoeffer, Verzet en overgave, Brieven en aantekeningen uit de gevangenis, Vertaald, geannoteerd en ingeleid door L.W. Lagendijk, Ten Have, Baarn 2003/2007. ISBN 90 259 5353 0
Dagen Zes vrijdagen (14.00-16.30 uur)
Data 10 feb – 24 feb – 10 mrt – 24 mrt – 7 apr – 21 apr
Kosten 60 euro
Begeleiding Lia Vergouwen en Vic Bos
Zes jaar na het verschijnen van zijn boek Vrees en beven, in 1849, schrijft Søren Kierkegaard in zijn dagboek: ‘O, als ik eenmaal dood ben zal alleen Vrees en beven al genoeg zijn om mijn naam als schrijver onsterfelijk te maken.’ Kierkegaard heeft gelijk gekregen, het boek is in talloze talen vertaald en is voor iedere tijd weer actueel.
Kierkegaard neemt in dit boek de geschiedenis van Abraham en Izaäk als voorbeeld van een situatie waarin het ethische niet het laatste woord heeft – omdat het de mens kan weerhouden om het bevel van God onvoorwaardelijk op te volgen. Ethisch gezien is het moord om je eigen zoon te doden, terwijl het in religieus opzicht een onvoorwaardelijke plicht is om Izaäk te offeren, want God zelf heeft immers het bevel gegeven. Het eigenaardige grensconflict tussen het ethische en het religieuze weet Kierkegaard prachtig uit te beelden, te beschrijven en in de juiste context te plaatsen.
Het gevaar van religieus gemotiveerd terrorisme en fundamentalisme is niet denkbeeldig. Het gaat uiteindelijk niet om Abrahams vrees het gebod om zijn zoon te doden uit te voeren of te negeren, maar om zijn rotsvaste geloof dat hij Izaäk terugkrijgt, dat voor wie gelooft niets onmogelijk blijkt en om de uiteindelijke liefde van God voor de mens. Hoe actueel is dit thema niet in onze tijd!
Kierkegaard lees je het beste in groepsverband. Hij is soms moeilijk te verstaan. Wanneer je hem met elkaar leest, blijkt hij veel rijker te zijn dan wanneer je dit alleen doet. Hij werpt je op jezelf terug, confronteert je met de waarheid van je eigen leven.
Op vijf donderdagmiddagen willen we het boek van 132 bladzijden in zijn geheel lezen en met elkaar daarover in gesprek gaan. We proberen de tekst in onze eigen ervaring en in onze eigen situatie te verstaan.
Bij de tekstlezing gebruiken we: Søren Kierkegaard, Vrees en Beven, Vertaling en verklarende noten van Andries Visser, Uitgeverij Damon, Budel 2006, 22,90 euro. ISBN 13 978 90 5573 737 6.
Dagen Vijf donderdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 2 febr – 16 febr – 2 mrt – 16 mrt – 30 mrt
Kosten 50 euro
Begeleiding Riet Spierings en Krijn Kramer
Nu de grote dingen verdwijnen
worden de kleine dingen groot:
wat zonlicht op de gordijnen,
een appel, een snee vers brood.
Met hoeveel overbodigs
maken we ons leven stuk:
er is zo weinig nodig
voor wat eenvoudig geluk.
Zó zou ik oud willen wezen,
klein bij de grote dood:
Homerus om in te lezen,
een appel, een snee vers brood.
Garmt Stuiveling (1907-1985), uit: Eeuwig gaat voor ogenblik; Amsterdam, Meulenhoff, 1965
Ouder worden we, allemaal, en dat gebeurt vanzelf. Wat het proces van ouder worden betekent, is voor iedereen echter anders.
We kunnen ons eigen ouder worden zien als een proces van achteruitgang. Gehoor en gezicht, beweeglijkheid en spierkracht nemen (bij de meesten van ons) af, evenals de soepelheid van geest. In het leven nemen (voor velen) verlies en verdriet hun plaats in doordat geliefde familieleden en vrienden wegvallen, we gaan ons misschien eenzamer voelen. We ervaren meer dan ooit onze eigen kwetsbaarheid en sterfelijkheid. Er wordt minder van ons verwacht, onze maatschappelijke relevantie neemt af, we zouden onszelf als ‘afgedaan’ kunnen gaan zien.
Dat kan tot droefheid leiden, maar zou deze levensfase ons ook nieuwe kansen kunnen bieden? Nu we niet zoveel meer hoeven van onszelf en van anderen krijgen we meer tijd voor bezinning en verdieping. Tijd en ruimte om de schat aan beelden en ervaringen, die we na een lang leven met ons meedragen, met geheel andere ogen te bekijken dan ooit tevoren. Wellicht kunnen we dan onze levenservaring gebruiken om verder te groeien in kracht, liefde en wijsheid, om ruimte te vinden voor verdieping van ons leven.
Zo kan het proces van ouder worden leiden tot nieuwe levenskunst, en gezien worden als een kostbare toegift aan het leven.
In deze cyclus willen we met elkaar in gesprek gaan over de kunst van het ouder worden. Waar ligt onze kwetsbaarheid, en waar onze kracht? Hoe kijken we tegen onze eigen ouderdom aan? Is het een kwestie van een kunstje leren of een kunst beoefenen?
We lezen en bespreken met elkaar gedichten en prozateksten van diverse auteurs, die raken aan thematieken over ouder worden: kunnen wij ons ouder worden beamen? Hoe ervaren we kwetsbaarheid, verlies en loslaten, afhankelijkheid van anderen? Maar ook: waar kunnen we kracht vinden in ons verlangen, ons innerlijke leven en onze levenservaring?
Daarbij kunnen we volop genieten van de wijsheid van anderen met wie we onze ervaringen delen en ons samen bezinnen op deze kunst van het ouder worden.
Dagen Vijf woensdagen (13.30 – 16.00 uur)
Data 25 jan – 8 feb – 22 feb – 8 mrt – 22 mrt
Kosten 50 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Wil Simis-Goddijn
Uit ervaring weten we hoe lastig de relaties tussen de generaties kunnen zijn. Verandering van de tijdgeest én verandering van levensfase maken de banden tussen mensen uit verschillende generaties niet vanzelfsprekend. Neem de 70-jarige van nu. Die stond én onder invloed van de onstuimige jaren 60 én is inmiddels aanbeland in de laatste levensfase. Zijn of haar kinderen en kleinkinderen ondergaan heel andere invloeden. Prima, maar niemand zit te wachten op een kloof! Elke ouder wil een goede relatie met zijn kinderen, elke grootouder met zijn kleinkinderen, en andersom. Hoe kunnen we die banden herstellen? We verkennen het thema ‘relaties tussen generaties’ aan de hand van drie films: The Way, In a better world en Volver.
The Way. Deze liefdevolle film uit 2010 van de Amerikaanse regisseur Emilio Estevez speelt zich af op de beroemde pelgrimsroute Camino de Santiago. Tom, een oogarts, reist af naar Saint Pied le Port om de stoffelijke resten op te halen van zijn zoon Daniel die is omgekomen op de Camino. Hij had een moeizame relatie met zijn zoon en in een opwelling besluit hij diens tocht af te maken. Hij sjort Daniels rugzak om, neemt zijn as mee en gaat op pad. Hoewel hij eigenlijk geen gezelschap wil, komt Tom er al snel achter dat je op de Camino vaak samen optrekt. Drie wandelaars van de leeftijd van zijn overleden zoon, sluiten zich spontaan aan: Joost uit Nederland, Sarah uit Canada en Jack uit Ierland. Langzaam maar zeker verdwijnt de kloof tussen Tom en de drie anderen. Ze stellen zich open op naar elkaar en leren zo hun eigen pijn en zwakheden te accepteren. Het wandelen over de Camino, dwars door prachtige Franse en Spaanse landschappen, wordt tot een metafoor van inspiratie, zelfkennis en hoop.
In a better world. Deze intense Deense film uit 2010 van Susanne Bier vertelt een indringend verhaal over pesten en rouw, wraak en vergeving. Na de dood van zijn moeder verhuist de elfjarige Christian samen met zijn vader vanuit Engeland naar Denemarken om bij oma te gaan wonen. Op zijn eerste schooldag ziet hij hoe zijn timide klasgenoot Elias gepest wordt. Christian straft de pestkop genadeloos af en vanaf dat moment worden de twee jongens onafscheidelijk. Ze hebben dan ook genoeg gemeen. Christiaan is boos en vraagt zich af of zijn vader wel genoeg gedaan heeft om zijn moeder te redden. Elias is verdrietig omdat zijn ouders gescheiden leven. Hun gedrag wordt van kwaad tot erger en de volwassenen kunnen daar weinig tegen uitrichten. De pacifistische houding van de vader van Elias blijkt zelfs averechts te werken! Er moet een kleine ramp gebeuren om de jongens te redden, tot inkeer te brengen en de banden te herstellen. Maar dan zijn we ook in een betere wereld beland.
Volver. Deze eigenzinnige film van de Spaanse regisseur Pedro Almodovar uit 2008 is een ode aan de overlevingskracht van vrouwen. De film vertelt het tragikomische verhaal van drie generaties vrouwen die de oostenwind, het vuur, de waanzin en zelfs de dood overleven. Dit dankzij hun goedheid, hun leugens en hun grenzeloze levendigheid. Volver is een kleurrijke en opgewekte film over leven en dood – al moet gezegd dat gruwelijke sterfgevallen hier niet worden geschuwd! Maar het is allemaal te verdragen omdat de grens tussen de levenden en de doden nog poreus is daar in La Mancha, het land van Don Quichote. Hier zijn de katholieke rituelen nog stevig verankerd in de samenleving – evenals het geloof dat de geesten van de doden kunnen rondwaren onder de levenden. Volver betekent terugkeren en vertelt het verhaal van de terugkeer van een dode moeder/grootmoeder. Ze is teruggekomen om de relaties tussen die drie generaties vrouwen te herstellen! Meer vertellen hier zou de plot verklappen….
Dagen Drie zaterdagen (11.00 -16.30 uur)
Dagen 21 jan – 4 feb – 18 feb
Kosten 60 euro
Begeleiding Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie
Speling* is een driemaandelijks tijdschrift voor bezinning. Het tijdschrift geeft ruimte aan eigentijdse spiritualiteit , die midden in het leven staat, en zoekt daarin naar verdieping. Het qua vorm en inhoud steeds weer prachtig uitgegeven blad bestaat al vanaf 1948. Sindsdien is de belangstelling voor spiritualiteit alleen maar toegenomen. Speling is al die jaren een toonaangevend tijdschrift geweest van christelijke spiritualiteit.
Dit jaar is het jaarthema betrokken blijven. We worden overstelpt met opinies. Ook in de politiek is het een en al botsende meningen en bevochten standpunten. Dat is allemaal oppervlakte. Speling wil zich in deze zoektocht richten op de onderstromen van verlangen naar vrede, naar de grote vragen en naar het onbehagen.
Met een spirituele bril kijken wij hoe wij staan in de wegwerp-maatschappij, te midden van agressie, in kwetsbaarheid en chaos.
In heel het land bestaan Speling-leesgroepen. Ook bij het KCS in Haarlem komen we vier keer per jaar bijeen om onze ervaringen bij het lezen te delen. Het is een doorgaande groep. Momenteel bestaat de leesgroep inclusief de begeleiders uit 12 personen. Nieuwe deelnemers zijn welkom. We komen ’s avonds bij elkaar om ook werkende mensen gelegenheid te geven deel te nemen.
*Een jaarabonnement op het tijdschrift Speling kost € 27.50 en is te bestellen
bij Drukkerij Giannotten bv, Postbus 9228, 5000 HE Tilburg,
Tel: 013-542 50 50, E-mail: speling@gianottenprintedmedia.nl
Dagen Vier dinsdagavonden (19.30–22.00 uur)
Data 6 sep. – 6 dec – 7 mrt – 6 juni
Kosten 40 euro per jaar
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer