Goeie genade!
Genade: gracieus, gunnend en gratis
Ook dit jaar gaat de Leesgroep rond het tijdschrift Speling weer verder. Naast de negen huidige deelnemers is er ruimte voor nieuwe lezers die graag in een vaste groep elk kwartaal het nieuwe nummer van Speling willen lezen en bespreken.
‘Betrokkenheid’ was in 2016 het jaarthema van Speling; dat thema omvatte onze betrokkenheid op de ander of het andere en werd vanuit een viertal gezichtspunten uitgewerkt.
In 2017 is het jaarthema ‘Goeie genade!’ De joods-christelijke traditie houdt ons voor dat Iemand bij òns betrokken is. Kunnen we leren om die betrokkenheid te zien? Dat is de vraag naar genade, die ons in 2017 werd en wordt voorgelegd. Het maartnummer bevatte als ouverture een inleiding op het hele jaarthema, in het tweede nummer bogen we ons over ‘vergeving en verzoening’. Het derde en vierde nummer zullen respectievelijk ‘toekomst’ en ‘verzet’ als thema hebben. Vanaf januari 2018 begint een nieuwe jaargang waarvan het jaarthema nog niet bekend is.
De bijeenkomsten vinden plaats zo’n zes weken na het verschijnen van het kwartaalnummer, zodat er voldoende tijd is om het hele nummer zelf te lezen. In de bijeenkomsten, die altijd beginnen en afsluiten met een toepasselijke tekst, komt dan ook via twee gespreksrondes het hele nummer aan bod. In de eerste ronde vertellen de deelnemers wat hen in een artikel bijzonder raakte en waarom. Tijdens het vervolggesprek wordt daar dieper op ingegaan en worden de individuele ervaringen verbonden met het thema van het betreffende nummer. Aan het einde van de avond kijken we naar de waarde van het besprokene: wat levert het lezen en
bespreken van zo’n tijdschrift op aan nieuwe inzichten of richting-wijzers voor het dagelijkse leven?
‘Speling, tijdschrift voor bezinning’ wordt uitgegeven door Gianotten Printed Media, Postbus 9228, 5000 TE Tilburg, 013-54 25 050.
Een abonnement kost 27,50 euro per jaar. zie ook www.speling.nl
Dagen Vier dinsdagavonden (19.30 – 21.45 uur)
Data 5 sep – 12 dec – 6 mrt – 5 juni
Kosten 40 euro per jaar
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer
Meister Eckhart over levenskunst – ‘Zo’n mens is het leven zelf’ (Open avond KCS)
Voorwaar ik zeg: zolang je je werken verricht om het hemelrijk of omwille van God of je eeuwige zaligheid, dus om iets buiten je, zolang is het werkelijk nog niet goed met je gesteld. Men mag dat dan wel van je menen, maar het beste is het toch niet. Want werkelijk, wanneer je meent in diepe verzonkenheid, vrome stemming, zoete vervoering en uitzonderlijke begenadiging méér van God te bekomen dan bij het haardvuur of in de stal, dan doe je niets anders dan God nemen, een mantel om zijn hoofd wikkelen en hem onder een bank schuiven. Want wie God op een bepaalde ‘wijze’ zoekt, die grijpt wel de wijze maar mist God die in de wijze verborgen is. Maar wie God zónder ‘wijze’ zoekt, die grijpt hem vast zoals hij in zichzelf is. Zo’n mens leeft met de Zoon en hij is het leven zelf. (Meister Eckhart)
Voor Meister Eckhart is levenskunst dat mensen zó bij zichzelf kunnen komen, dat ze in aanraking zijn met vreugde, uithoudings-vermogen en kracht, die hun eigen maat ver te boven gaat – dat zij God geboren doen worden, in zijn eigen woorden. Velen hebben die levenskunst van hem afgekeken en zich eigen gemaakt, in het recente verleden bijvoorbeeld Dag Hammarskjöld en Etty Hillesum. Zij lazen hem en begrepen wat hij bedoelde.
‘Bij jezelf komen’ – dat is een woord dat in de hedendaagse literatuur over levenskunst veelvuldig voorkomt: zelf, identiteit, autonomie. Levenskunst bestaat erin dat mensen het goede leven zelf vorm geven. Je leven zelf in handen nemen: je moet het zélf weten, voor jezelf opkomen, je moet zélf kiezen, je moet voor wat je meemaakt zélf verantwoordelijkheid nemen. Zelfmanagement is een hedendaagse deugd bij uitstek, en zij is vaak vermoeiend. Veel mensen brengen het niet op, ze worden er overspannen van.
Eckhart echter heeft een ‘bij zichzelf zijn’ op het oog waarin niet de zelfprofilering maar het laten-zijn de weg is, let-it-be, Gelassenheit, een zichzelf zijn dat voorbij is aan de tegenstelling tussen autonomie en heteronomie. Dat geeft, naast vreugde en kracht, ook ontspanning.
Eckharts levenskunst is door en door religieus, én juist als zodanig een medicijn tegen burn-out. Het werkende bestanddeel ervan is zo oud als het evangelie: ‘wie zijn leven wil vinden, moet het verliezen’. Voor wie dat aandurft, zoals het gaat met graan dat in goede grond valt , zal het leven vruchtbaar zijn, honderd- , nee duizendvoudig. Eckhart handhaaft de moderne zin voor eigen vormgeving van het goede leven, maar weet ook van de basis en de ruimte om daartoe in staat te zijn.
Datum Vrijdag 8 september (19.30 – ca 21.30uur)
Kosten Deze Open Avond wordt u gratis aangeboden
Inleider Frans Maas
Aanmelden noodzakelijk (ruimte is beperkt) via e-mail:info@kcs-haarlem.nl, tel. 023-5274675
De kleur van je hart
Poëzie van Antjie Krog
Kijk, ik bouw voor mij een land waar huidskleur niet telt,
alleen verstand. Waar zwart en blank hand in hand
vrede en liefde brengen in mijn mooie land.
Antjie Krog, een jong Afrikaner meisje, publiceerde dit gedicht ‘Kyk, ek bou vir my ’n land’ in het schoolblad in 1970. Het is niet verwonderlijk dat het insloeg als een bom. Door haar eigen – blanke – omgeving werd ze gezien als een nestbevuiler. Een kind, opgegroeid in de Afrikaner-nationalistische ideologie, dat zomaar uit het niets een gedicht tégen apartheid ( en vóór seksuele vrijheid) durfde te publiceren! Schandelijk! Of moedig? Niet eerder was er een dichter geweest die zo duidelijk stelling nam en zo eerlijk en onomwonden haar mening over zichzelf en de wereld rondom haar tastbaar en zintuigelijk verwoordde. Persoonlijk ook in het politieke. Onomwonden ook tot in het pijnlijk persoonlijke.
In 1996 werd Antjie Krog hoofd van het team dat voor de Zuid-Afrikaanse radio verslag deed van de zittingen van de Waarheids- en Verzoeningscommissie. Hoewel Krog zich voorneemt nooit te dichten over de gruwelijkheden die ze hoort tijdens deze zittingen zal ze dat later toch doen. Zo citeert ze letterlijk verhalen van de slachtoffers zonder commentaar, en giet die in een dichtvorm. Op die manier wordt de lezer gedwongen om de woorden van de slachtoffers zelf in de mond te nemen en valt hij voor even samen met het slachtoffer. Dat stemt tot nadenken. Zoals ze zelf nadenkt over haar plaats in het land, op de grond van de mensen van alle kleuren die haar dierbaar zijn. Zoals ze ook denkt en schrijft over “dingen waarover je natuurlijk nooit zou dichten.” Poëzie hoeft niet alleen maar mooi en gepolijst te zijn.
In vijf dinsdagmiddagen verdiepen we ons in haar poëzie, die persoonlijk is, zintuiglijk en sterk geëngageerd: ze dicht over het moederschap, het ouder worden en het bemind worden, maar ook over de diepe verbondenheid en de worsteling met de ongelijkheid en het racisme in haar land. Ze trekt daarbij alle registers open – haar stem is afwisselend woedend, kwetsbaar, hoopvol en radeloos. Haar werk is veelvuldig bekroond, onder andere met de prestigieuze Herzog-prijs, en Krogs dichterschap wordt vergeleken met zowel dat van Sylvia Plath als dat van Wislawa Szymborska.
Dagen Vijf dinsdagen (14.00 – 16.30 u)
Data 26 sep – 10 okt – 24 okt– 7 nov – 21 nov
Kosten 50 euro
Begeleiding Janneke Krijger en Cees Savelkouls
En God zwijgt…
Lezen in het dagboek van Dag Hammarskjöld
Wanneer de Zweedse econoom en diplomaat Dag Hammarskjöld (1905-1961) de Noor Trygve Lie opvolgt als secretaris-generaal van de Verenigde Naties, wordt hij door zijn voorganger verwelkomd met de woorden: Je volgt mij op in de meest onmogelijke baan die er op de wereld bestaat. Bijna vijftig jaar later zegt de zevende VN-topman, de Ghanees Kofi Annan: Er bestaat voor een secretaris-generaal op een moment van een nieuwe uitdaging of crisis geen betere vuistregel dan zich af te vragen: ‘Hoe zou Dag Hammarskjöld gehandeld hebben?’
Ruim acht jaar lang zet Dag Hammarskjöld zich in om de wereldorganisatie van de Verenigde Naties uit te bouwen tot een Centrum waarin geweldloze omgang van volkeren met elkaar voorop staat. Hammarskjöld ontpopt zich als een briljant bemiddelaar en een discrete leider met een grote uitstraling. Hij wordt alom bewonderd om zijn toewijding aan het VN-handvest en om zijn moed om op te komen voor alle lidstaten. Op bemiddelingsmissie tijdens de Congo-crisis komt hij samen met vijftien anderen om bij een mysterieus vliegtuigongeluk in de buurt van Ndola, Noord-Rhodesië (het huidige Zambia). Hoogst waarschijnlijk is de vliegtuigcrash veroorzaakt door een aanslag. Het onderzoek naar de ware toedracht is onlangs opnieuw geopend. Nog in het jaar van zijn dood krijgt Hammarskjöld, vooral vanwege zijn stille diplomatie, postuum de Nobelprijs voor de Vrede.
In zijn woning in New York, waar het hoofdkwartier van de VN is gevestigd, treft men een manuscript aan, getiteld Vägmärken (Merkstenen). Er is een brief bijgevoegd aan zijn vriend de Zweedse politicus Leif Belfrage. Deze brief eindigt als volgt: Als je vindt dat ze (deze aantekeningen) het waard zijn om gedrukt te worden, heb je het recht dat te doen, als een soort ‘witboek’ over mijn dialoog met mezelf – en God.
In dit vanaf 1925 bijgehouden spirituele dagboek wordt stap voor stap de levensweg getekend van een mens die verlangt naar een doel in zijn eigen bestaan, een mens die zoekt naar zin en met een zuiver gevoel en een warm verstand voortdurend uit is op een leven waarin betrokkenheid op de wereld en religieuze diepgang samengaan.
Pinksteren 1961, enkele maanden voor zijn dood, schrijft Dag Hammarskjöld: Ik weet niet wie – of wat – de vraag stelde. Ik weet niet wanneer zij gesteld werd. Ik herinner me niet dat ik antwoordde. Maar eens zij ik ja, tegen iemand – of iets. Vanaf dat moment heb ik de zekerheid dat het leven zinvol is …
Op een zestal middagen willen we door gezamenlijke bespreking van Merkstenen* de ervaring en het zoeken van Hammarskjöld beter verstaan en tegelijk onze eigen ervaring en ons eigen zoeken op het spoor komen. Misschien wordt zo de stille wens van Hammarskjöld, die door velen wordt beschouwd als een mysticus, vervuld:
Het kan immers voor de een of ander zin hebben om de weg van een leven te zien waarover de levende zelf niet wilde praten.
*Dag Hammarskjöld, Merkstenen, Uitgeverij Ten Have, Kampen 2007, ISBN 978 90 259 5774 2 / 2016, ISBN 978 90 259 0440 1
Dagen Zes vrijdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 29 sep – 13 okt – 27 okt – 10 nov – 24 nov – 8 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Lia Vergouwen en Vic Bos
Oog in oog
Hoe mystiek kan doorwerken in het leven
Mystiek is een verlangen naar en ervaring van de Bron van leven die in ons wil doorwerken. Zo kan ons leven doel en zin krijgen, en leven we vanuit innerlijke bezieling aan betere menselijke verhoudingen. In een vijftal ontmoetingen rond mystieke teksten en beeldende kunst zullen we ons hierin verdiepen. De onderwerpen die aan bod komen zijn:
- De navolging van Christus
- De opbouw van een menselijke gemeenschap
- De keuze voor de armen
- Werken in en aan de schepping
- Omgaan met lijden en sterven
We doen dit aan de hand van het boek van Kick Bras, Oog in oog, christelijke mystiek in tekst en beeld dat op 28 september om 20.00 uur gepresenteerd wordt in de Immanuelkerk, Van Egmondstraat 7, Haarlem (van harte welkom). Maar het is voor deze cyclus niet noodzakelijk het boek aan te schaffen. Wie geen boek heeft kan tegen vergoeding een syllabus met teksten en afbeeldingen krijgen.
Dagen Vijf dinsdagen (10.30-12.30 uur)
Data 3 okt. – 17 okt. – 31 okt. – 14 nov. – 28 nov.
Kosten 50 euro
Begeleiding Kick Bras
De Wolk van niet-weten
Voorbij het weten Licht ervaren
Vanuit een verlangen om tot meer innerlijke rust en vrede te komen zoeken steeds meer mensen naar verdieping in de vorm van mindfulness, meditatie, yoga. Soms gaat dat verlangen nog verder en is het erop gericht om iets van het goddelijke in het eigen leven te ervaren of zelfs om een innerlijke relatie met God te kunnen beleven.
Behalve inkeer en oefening zijn teksten uit verschillende religieuze tradities hierbij belangrijke inspiratiebronnen en richtingwijzers. Zij kunnen soms verrassend nieuw hun zeggingskracht tonen, als wij ze langzaam tot ons nemen zodat ze tot spreken kunnen komen.
Zo kan wellicht ook het Engelse mystieke werkje De Wolk van niet-weten, van eind veertiende eeuw, weer tot leven gebracht worden en er blijk van geven actueel te zijn. Misschien juist omdat het geschriftje tot stand kwam in een zeer bewogen en spannende tijd, die op een aantal punten vergelijkbaar was met de onze.
Onverklaarbare ziektes, oorlogen en machtsconflicten in kerk en samenleving leidden in het Engeland van toen tot chaotische toestanden. Dit daagde ontredderde en wanhopige mensen uit om te reflecteren en naar binnen te keren, daarbij puttend uit de meest heldere bronnen van de Engelse spirituele traditie.
De anonieme schrijver van De Wolk blijkt niet alleen die spirituele bronnen goed te kennen, maar ook persoonlijk te hebben ervaren waar het ten diepste om gaat: een innerlijke en liefdevolle relatie met God te beleven. Daar getuigt hij van en hij legt een grote gedrevenheid aan de dag om er anderen deelgenoot van te maken. In korte hoofdstukjes geschreven in een praktische en nuchtere schrijfstijl – maar niet zonder humor- weet de auteur de lezer binnen te leiden in zijn eigen ziel, waar hij valkuilen en obstakels tegenkomt die herkenbaar zijn.
De boodschap van De wolk is dat een zoektocht die de innerlijke relatie met God beoogt een kennen en ervaren teweeg kan brengen als van een Licht, een Licht dat verstand en kennis te boven gaat.
Dit Licht is een weten ‘om niet’. Ook een Licht dat altijd omsluierd is door een ‘wolk’ van niet-weten, want geen mens kent God en weet wie hij/zij is. Van dat niet weten is de schrijver zich zeer bewust. Herhaalde malen drukt hij dit uit in woorden als:
Hoe moet ik over God zelf denken, en over wat hij is?
En dan kan ik je enkel maar antwoorden: Ik weet het niet…
Daarom schuif ik alles wat ik kan denken terzijde,
en kies voor mijn liefde datgene wat mijn denken te boven gaat. Waarom?
Omdat Hij wel bemind kan worden, maar niet bedacht.
We gaan in deze cyclus stukjes tekst samen lezen en proberen te proeven waar ze onze eigen ziel beroeren. Door elkaar te vertellen wat ons geraakt heeft, en ook door met elkaar te delen wat ver van ons af staat en niet verstaan kan worden, hopen we onszelf en elkaar te verrijken en zo nieuw voedsel voor onze ziel te ontvangen.
Dagen Vijf woensdagen (13.30 – 16.00 uur)
Data 4 okt – 18 okt – 1 nov – 15 nov – 29 nov
Kosten 50 euro
Begeleiding Wil Simis-Goddijn en Riet Spierings
Een Jihad van Liefde
Dialogen in vrede
Als ik een aanhanger van een ander geloof ontmoet die zich laat leiden door liefde, heb ik het gevoel dat we dezelfde godsdienst belijden. Het komt een beetje in de buurt van een gedicht dat ik lang geleden heb gelezen. Van imam Al-Ghazali, geloof ik, de grote mysticus uit de geschiedenis van de islam: “Ga naar het uiterste van je godsdienst, daar zul je de godsdienst van anderen aantreffen”.
Mohamed El Bachiri
Mohamed El Bachiri is een Marokkaanse Belg en moslim. Hij is ook de man van Loubna Lafquiri, zijn grote liefde en moeder van zijn kinderen, die op 22 maart 2016 bij de aanslagen in Brussel om het leven is gekomen. Zijn liefdevolle speech, die hij eind vorig jaar uitsprak in een Vlaams tv-programma, ging viraal en beroerde miljoenen mensen.
In het boekje Een Jihad van Liefde praat Mohamed over zijn jeugd in de Brusselse wijk Molenbeek, de liefde voor zijn vrouw, zijn leven na de aanslagen en zijn visie op het leven en de wereld. De bekende Vlaamse schrijver David Van Reybrouck tekent zijn verhaal op. Het boekje is een eerbetoon aan Loubna en tegelijkertijd een eenvoudige én indrukwekkende boodschap van liefde, moed en menselijkheid.
Het is mooi om deel uit te maken van een volk, maar boven alles maken we deel uit van de mensheid. Ieder kind moet voor alles leren dat hij bij deze wereld hoort. Dat hij zich mag identificeren met alle groten uit de geschiedenis. Dat hij van Aristoteles, Plato, Roemi, Sun Tzu, Confucius, Moeder Teresa… mag houden. Dat hij zich met elk van hen mag identificeren. Ze zijn ook van hem. Ze zijn van ons allemaal.
Tijdens deze zondag in de herfst laten we verschillende teksten uit dit boekje tot ons spreken. Ook zullen we daarbij een aantal teksten gebruiken uit een ander zeer recent boekje van David Van Reybrouck: Vrede kun je leren.
Een zondag waarop hoop en verbinding tussen mensen en culturen centraal zullen staan.
Datum Zondag 22 oktober (11.00 – 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Mineke Kroes en Dinette Kooiman
Edith Stein – gefascineerd door waarheid en bestemd tot liefde
Edith Stein (1891-1942), Joodse, filosofe, karmelietes, briljant en bedachtzaam. Na lezing van het leven van Teresa van Avila wordt zij katholiek en treedt toe tot de Karmel van Keulen als zuster Benedicta a Cruce.
Vanwege de Jodenvervolgingen in Duitsland komt zij met haar zus Rosa naar de Karmel van Echt. Na het protest van de Nederlandse bisschoppen o.l.v. Kardinaal De Jong tegen de deportaties van Joden maakt de bezetter onmiddellijk een begin met het oppakken van tot het katholicisme bekeerde Joden.
Dat gebeurt ook met Edith Stein en haar zus Rosa. Zij sterven in de gaskamers van Auschwitz.
We lezen een aantal teksten van haar. We beginnen omstreeks de Adventstijd met een Nederlandse vertaling van haar Das Weihnachtsgeheimnis – het mysterie van Kerstmis. Daarin denkt zij na over wat het betekent dat God mens wordt en wat dat inhoudt voor wie dat geloven. Verder lezen we teksten rond thema’s als waarheid, kruis en liefde. Van daaruit kijken we naar onszelf en ons samenleven, naar wat er onder het direct zichtbare nu eigenlijk leeft.
Dagen Drie zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 11 nov – 25 nov – 9 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Frans Maas
Narziss en Goldmund, een veelkleurige vriendschap
Over het boek Narziss en Goldmund van Hermann Hesse
Een nieuwe loot aan de rijke boom die het KCS probeert te bieden in dit nieuwe jaarprogramma is de Leesclub KCS, waarin we twee romans gaan lezen: Narziss en Goldmund van Hermann Hesse en De vlucht van Jesús Carrasco.
Het eerstgenoemde boek staat in het najaar op het programma en het tweede in het voorjaar. U mag aan beide dagen deelnemen of aan een van de twee. Voorwaarde is wel dat U het betreffende boek gelezen heeft.
Dit najaar starten we met de oude klassieker Narziss en Goldmund, die voor het eerst in 1930 is uitgegeven, zeer populair was in de jaren zestig en nu nog steeds gelezen en herlezen wordt. Het is een soort oerboek over vriendschap. In dit geval tussen twee heel verschillende mannen: Narziss, de monnik, de bedachtzame intellectueel en zoeker naar stilte en diepte en Goldmund, de gevoelsmens, reiziger, kunstenaar en zoeker.
Alle mooie en moeilijke kanten in een vriendschap komen rijkelijk aan bod. Ook de zorg die je als vrienden voor elkaar hebt, een vriend als de behoeder van je hart.
Tegelijk vertegenwoordigen Narziss en Goldmund in hun karakter en temperament twee kanten die we vaak beide ook in onszelf terugvinden. Hesse plaatst ze niet tegenover elkaar, maar laat zien dat de weg die je gaat moet aansluiten bij je karakter, je temperament, je wezen. Zo worden in het boek ook twee zoektochten door het leven beschreven: de ene weg die voert door de wereld met alle mogelijke risico’s en gevaren, de andere meer rustige weg die naar de binnenwereld en de boeken leidt.
In een gesprek met Goldmund geeft Narziss het iets anders weer, namelijk als een zoektocht waarbij ze ieder op een andere wijze God ontmoeten: Wij denkers proberen dichter bij God te komen door de wereld van hem los te maken. Maar jij Goldmund komt dichter bij hem door zijn schepping lief te hebben en opnieuw te scheppen.
In de zwerftocht van Goldmund speelt ook het zoeken naar het beeld van zijn overleden moeder een belangrijke rol.
Kortom een verhaal over vriendschap, liefde en schoonheid dat zich afspeelt in de Middeleeuwen, maar dat door de universele menselijke thema’s in iedere tijd aanspreekt.
We staan deze dag stil bij de passage die je het meest aanspreekt, bij degene in wie je het meeste van jezelf herkent en die je het meest inspireert.
Wie zich voor het eerst of nogmaals in deze twee meesterlijke figuren wil verdiepen is van harte welkom.
Het boek is zowel nieuw (uitg. De Bezige Bij) als tweedehands te verkrijgen en tevens als e-book.
Datum Vrijdag 17 november (10.30 – 16.00 uur)
Kosten 20 euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Kees Weel