Filmcyclus met Ida, Hadewych en Marie Heurtin
Wat de films Ida, Hadewych en Marie Heurtin gemeen hebben, is dat ze alle drie het leven volgen van een religieuze vrouw. Alle drie de films hebben als hoofdpersonage een vrouw die ervoor gekozen heeft kloosterzuster te worden. Maar daarmee houdt elke overeenkomst op. Los van het feit dat ze esthetisch zeer verschillend zijn, maken de drie films ook duidelijk dat vrouwen heel verschillende motieven kunnen hebben om in te treden. En dat hun eigenlijke zoektocht niet per se aansluit bij het religieuze kloosterideaal waaraan ze zich verbinden. Maar de films laten ook zien dat kloostergemeenschappen in staat blijken om ruimte te bieden aan al deze vrouwen, hoe verschillend ze ook zijn.
Volgens de klassieke opvatting treden vrouwen (en mannen natuurlijk) in een klooster in omdat ze zich herkennen in de spirituele motivatie van medezusters. Zij willen de wereld vaarwel zeggen, met medezusters samenleven naar de geest van de boodschap van Jezus en zich bezighouden met gebed en werk in dienst daarvan. Om zo’n religieus leven te leiden, leggen ze de kloostergeloften af van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid.
Een prachtig ideaal natuurlijk, maar het is de vraag of het er in de praktijk ook altijd zo aan toe gaat. Zijn de drijfveren van vrouwen die willen intreden wel altijd zuiver religieus van aard? Of zoeken ze eigenlijk naar iets anders? En waarnaar dan? En in hoeverre speelt hun persoonlijke geschiedenis daarbij een rol, of de tijdgeest waarin ze leven?
De films Ida, Hadewych en Marie Heurtin laten zien hoe verschillend en voor een belangrijk deels ook onbewust de zoektochten van kloosterzusters kunnen zijn. Laten we mee op pad gaan met de Poolse Ida in de zestiger jaren van de vorige eeuw, de Franse Hadewych begin deze eeuw en de Franse Marguerite aan het einde van de 19de eeuw.
Ida. Deze poëtische zwart-wit film uit 2013 van Pawel Pawlikowski speelt zich af in het communistische en rooms-katholieke Polen van 1962. De echo van de Jodenvervolging klinkt nog altijd, maar we horen ook de nieuwe klanken van Jazzmuziek. We volgen de jonge novice Anna, die als wees opgroeide in het klooster waar ze nu wil intreden. Van moeder-overste moet ze echter eerst haar tante bezoeken. Maar Anna weet niet eens dat ze een tante heeft, laat staan dat ze eigenlijk Ida heet en niet rooms-katholiek is maar joods! Met haar tante gaat Anna/Ida op zoek naar het ouderlijke graf. Het wordt een zoektocht naar haar identiteit.
Hadewych. Deze mooie maar ongemakkelijke Franse film uit 2009 van Bruno Dumont vertelt het verhaal van Hadewych, die als jonge, devote postulante in een klooster verblijft om daar in te treden. Moeder-overste vindt echter dat ze veel te ver gaat in haar geloofsijver en stuurt haar terug de wereld in om daar verlossing te vinden. In Parijs neemt ze haar doopnaam Celine weer aan. Haar leven neemt opnieuw een keerpunt wanneer ze de fanatieke moslim Nassir uit de banlieu ontmoet. In zijn zoektocht naar genade herkent ze zichzelf, ook al is hij moslim en zij katholiek. Het heeft schokkende gevolgen.
Marie Heurtin. Deze vriendelijke Franse film van Jean-Pierre Améris uit 2014 is vol aanrakingen en geuren en speelt zich af rond de waar gebeurde 19e-eeuwse geschiedenis van zuster Marguerite en de 14-jarige doofblinde Marie Heurtin. Vanaf het moment dat ze de verwilderde Marie ontmoet, weet Marguerite dat ze dit meisje wil leren communiceren. Het vraagt van beiden veel geduld en doorzettingsvermogen, maar ze vinden samen inderdaad een nieuwe taal voor doofblinden. En er gebeurt meer. Voor zuster Marguerite is Marie de dochter van haar ziel. Alsof ze die nog zocht om vervulling te vinden in haar leven als kloosterzuster.
Dagen Drie zaterdagen (11.00-16.30uur)
Data 23 jan. – 6 febr. – 20 febr.
Kosten 60 euro
Begeleiding Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie
Met elkaar in gesprek over waarden, deugden en levensoriëntatie in leesgroep Speling
Speling* is een tijdschrift voor bezinning dat 4 maal per jaar verschijnt. In het blad is ruimte voor eigentijdse spiritualiteit en mystiek. Het boeiende van het tijdschrift is, dat er een ontmoeting gezocht wordt tussen de moderne tijdgeest, het alledaagse leven, spiritualiteit en religieuze traditie. Ook is er veel aandacht voor kunst in de vorm van illustraties tussen de artikelen door. Elk jaar staat een ander thema centraal. Voor de jaargang 2015 is dat “Leven…een hele kunst” en het gaat het over waarden, deugden en levensoriëntatie en hoe hieraan vorm te geven in je leven.
Sinds enkele jaren zijn door heel het land Speling-leesgroepen opgericht. Op dit moment zijn er 18 groepen actief. In Haarlem zijn wij drie jaar geleden gestart. Door samen te lezen en elkaars ervaringen te delen, duiken we dieper in het thema. We komen 4 x keer per jaar bij elkaar en gaan in gesprek over het laatst verschenen nummer, dat ieder vooraf zelf leest.
Het betreft een doorlopende groep. Momenteel bestaat de leesgroep inclusief de begeleiders uit 8 personen. Nieuwe lezers zijn van harte welkom. We houden de bijeenkomsten ’s avonds, om ook werkende mensen gelegenheid te geven deel te nemen.
*Een jaarabonnement op het tijdschrift Speling kost € 27,50 en is te
bestellen bij: Giannotten Printed Media, Postbus 9228, 5000 HE Tilburg,
Tel: 013 5425050; email: speling@gianottenprintedmedia.nl
Dagen Vier dinsdagavonden (19.30-22.00 uur)
Data 8 sep – 1 dec – 8 mrt – 7 juni
Kosten 40 euro
Begeleiding Joanne Kruijswijk Jansen en Krijn Kramer
Een weg door het ouder worden
Wandelaar, je voeten zijn de weg en niet meer dan dat.
Wandelaar, er is geen weg, de weg ontstaat al gaande.
Al gaande ontstaat de weg en als je achterom
kijkt zie je het pad, dat je nooit meer kunt gaan.
(13e eeuwse inscriptie op een kloostermuur in Toledo)
Al wandelend door het leven worden we vanzelf ouder. Mooi en boeiend is dat, of kan het zijn, maar in het algemeen wordt daar niet zo tegenaan gekeken. Ouder worden is lichamelijke aftakeling, niet meer kunnen wat je wilt, gemis en verdriet meemaken, eenzamer worden omdat geliefde familieleden en vrienden wegvallen. Toch is er meer dan dat, ouder worden geeft ook nieuwe keuzes en kansen. We hoeven niet meer zoveel van onszelf, er wordt minder van ons verwacht, we hebben meer tijd voor bezinning en verdieping. Als we leren omgaan met deze aspecten van ouder worden, kan er ruimte ontstaan voor het onverwachte: nieuwe perspectieven en verdere groei.
Met elkaar gaan we in gesprek om op het spoor te komen van nieuwe innerlijke ruimte. Ons vertrekpunt is die onbekende weg, die zich uitstrekt onder onze voeten en waarop we niet kunnen terugkeren. We lezen en bespreken met elkaar gedichten en prozateksten die raken aan thematieken over ouder worden: het beamen van het ouder worden, terugkijken en loslaten, innerlijke ruimte ontdekken, zin geven en zin ontvangen. De prozateksten worden ontleend aan het werk van Herman Andriessen en we lezen gedichten van onder andere Rutger Kopland, Ida Gerhardt, M. Vasalis en Hans Andreus.
Samen lezen we de teksten en delen we wat ons hierin raakt, wat raakt aan ervaringen op onze weg door het leven. Door er samen over te praten en te erkennen wat mooi en wat moeilijk was en is, kunnen we herkenning vinden bij elkaar, en zo verder groeien naar aanvaarding van het leven achter ons en vertrouwen in de weg die voor ons ligt. Zo vinden we vrede met onszelf en met de weg van het ouder worden want…
Wij groeien met de jaren
naar binnen
waar wij als ’t ware
niet meer verjaren
omdat beminnen
en leven samengaan
en wij het ‘andere’ ontginnen.
(Jos Van den Broeck)
Dagen Vijf woensdagen ( 13.30 – 16.00 uur)
Data 20 jan. – 3 feb. – 17 feb. – 2 maart – 16 maart
Kosten 50 euro
Begeleiding Wil Simis-Goddijn en Joanne Kruijswijk Jansen
Inspirerende en hoopgevende teksten van de Dalai Lama en Desmond Tutu in een roerige wereld
Aan (voor ons) de overkant van de wereld wonen twee wijze mannen die al behoorlijk op leeftijd zijn. De een in het verre Oosten, de ander in het verre Zuiden. Tenzin Gyatso is de veertiende Dalai Lama en leeft al meer dan 50 jaar als politiek en spiritueel leider van zijn volk in ballingschap in Noord-India. Hij zet zich aanhoudend in voor de geweldloze bevrijding van Tibet en voor de wereldvrede in het algemeen. Met zijn boeken en publieke optredens verwierf hij internationale bekendheid. Desmond Tutu is emeritus aartsbisschop van de Anglicaanse Kerk in Kaapstad en heeft zich jarenlang ingespannen voor de strijd tegen de apartheid. In 1995 richtte hij, na de val van het apartheidsregime, de Waarheids- en Verzoeningscommissie op die een essentiële rol heeft gespeeld bij de overgang naar een democratische rechtsstaat In Zuid-Afrika. In 2014 publiceerde hij samen met zijn dochter Het boek van Vergeving.
De Dalai Lama en Desmond Tutu zijn al jarenlang goede vrienden. Heel verschillend zijn ze: de één is Aziaat, boeddhist, celibatair.
De ander Afrikaan, christen en gehuwd. Beiden hebben als spiritueel leider vastberaden ingezet op het verkrijgen van internationale erkenning voor het onrecht en geweld dat hun volken werd en wordt aangedaan. Hierbij hadden ze een duidelijke weg op het oog waarbij niet geweld, maar waarheid, mededogen, liefde en verzoening de belangrijkste pijlers waren. Beiden ontvingen de Nobelprijs voor de Vrede.
De Dalai Lama en Desmond Tutu dragen ieder afzonderlijk een boodschap uit die wordt geïnspireerd en gedragen door hun eigen spirituele/religieuze traditie en cultuur, gecombineerd met hun (vaak indrukwekkende) persoonlijke ervaringen en inzichten die zij
tijdens onderdrukking en geweld hebben opgedaan. Tegelijkertijd voelen beide mannen een sterke aspiratie een wereldwijde boodschap uit te dragen, die hun eigen traditie en cultuur overstijgt en aansluiting zoekt bij universele waarden van menselijkheid, liefde en hoop. Hiermee openen hun boodschappen en inzichten een actieve handelingsweg voor alle mensen (van welke gezindte, cultuur of traditie dan ook) die op zoek zijn naar een liefdevoller, harmonieuzer en gelukkiger leven. Zowel in het klein als in het groot. Tutu en de Dalai Lama laten op overtuigende wijze zien dat werken aan een meer liefdevolle en positieve wereld ook altijd werken is aan je eigen persoonlijke groei. Hetgeen ook betekent dat we elkaar nodig hebben en afhankelijk zijn van elkaar.
De warme vriendschap tussen de twee zorgt ervoor dat de Dalai Lama en Tutu nog regelmatig de verbinding met elkaar zoeken. Via internet (want ze schuwen de sociale media niet) maar ook ‘live’. Onlangs zijn ze samen een nieuw schrijfproject gestart: The Book of Joy, dat waarschijnlijk in de loop van 2016 zal verschijnen. Het contact tussen de twee vrienden is nooit oppervlakkig, maar intens en vol leven. En altijd doorspekt met een flinke dosis humor en vrolijkheid.
Tijdens deze cyclus dompelen we ons onder in teksten en beeldfragmenten van beide mannen. We zullen dat zeker ook kritisch doen en op zoek gaan naar wat zij ons te bieden hebben. Zowel voor ons persoonlijke leven als voor onze blik op de grote wereld om ons heen. Hierbij werken we met een reader met teksten die tijdens de eerste bijeenkomst voor een paar euro kan worden aangeschaft.
Dagen Drie vrijdagen (10.30-16.30uur)
Data 19 feb – 4 mrt – 18 mrt
Kosten 60 euro
Begeleiding Dinette Kooiman en Mineke Kroes
Overzicht voorjaarsjaarprogramma KCS 2016
Op het spoor komen van innerlijke ruimte
Een weg door het ouder worden
Vijf woensdagen (13.30 – 16.00 uur) 50 euro*
20 jan – 3 feb – 17 feb – 2 mrt – 16 mrt
Joanne Kruijswijk Jansen en Wil Simis-Goddijn
De zoektochten van drie kloosterzusters
Filmcyclus met Ida, Hadewych, Marie Heurtin
Drie zaterdagen (11.00–16.30 uur) 60 euro*
23 jan – 6 feb – 20 feb
Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie
Voor wie het spoor van de liefde zoekt
Søren Kierkegaard: een bron van inspiratie
Vijf woensdagen (14.00–16.30 uur) 50 euro*
27 jan – 10 feb – 24 feb – 9 mrt – 30 mrt
Riet Spierings en Krijn Kramer
Waar woorden zwijgen
Gedichten met en zonder God
Zes vrijdagen (14.00–16.30 uur) 60 euro*
12 feb – 26 feb – 11 mrt – 1 apr – 15 apr – 29 apr
Lia Vergouwen en Vic Bos
Op zoek naar de kracht van mededogen en vergeving
Inspirerende en hoopgevende teksten van de Dalai Lama en
Desmond Tutu in een roerige wereld
Drie vrijdagen (10.30–16.30 uur) 60 euro*
19 feb − 4 mrt – 18 mrt
Dinette Kooiman en Mineke Kroes
Spiritualiteit als levenskunst
Ingaan en uitgaan
Vier woensdagen (19.30 – 21.30 uur
2 mrt – 16 mrt – 30 mrt – 13 apr 40 euro* (vrijwilligers
Kick Bras en Riet Spierings StidSt 10 euro)
Zen – zien – tekenen
De kunst van het onbevangen waarnemen
Twee zaterdagen (11.00–16.30 uur) 40 euro*
26 mrt – 9 apr
Leo van Vegchel
* Regeling naar draagkracht is mogelijk
** Tijdschrift Speling: www.speling.nl
Kijk voor het volledig programma op www.kcs-haarlem.nl of vraag het programmaboekje aan.
Karmelitaans Centrum voor Spiritualiteit – Parkstraat 1 2011 KJ Haarlem –
Tel. 023-5274675 – info@kcs-haarlem.nl
Voor informatie over Stem in de Stad, waarmee wij samenwerken: www.stemindestad.nl
Kierkegaard, een bron van inspiratie
De Deense filosoof Søren Aabye Kierkegaard (1813-1855) geldt als een belangrijke voorloper van het moderne existentialisme. Kierkegaard schrijft over het leven zelf, over het uniek zijn van iedere mens en over ieders persoonlijke levensweg. Geen leven is hetzelfde, we hebben allemaal een andere context, hebben andere ervaringen, andere talenten. Opgeschreven in de 19e eeuw zijn de gedachten van Kierkegaard ook voor onze tijd nog uiterst actueel en kunnen zij ons helpen op onze levensweg, ons raden om de goede keuzes te maken en te onderscheiden waar het op aankomt in het leven. Kierkegaard wil niet meer dan een vroedvrouw zijn om ons ware zelf geboren te laten worden.
Het boek Wat de liefde doet gaat over de liefde, over de naastenliefde. Hoe bekijkt Kierkegaard de liefde? De grond van alle liefde is God, zo is zijn kernovertuiging. Hij, Die de oorsprong van alle liefde is, is ook het doel van alle liefde. Dat betekent dat God de eerste plaats in het leven van de mens moet innemen. “Een mens moet God onvoorwaardelijk gehoorzaam liefhebben en hem in aanbidding liefhebben.” Het is de intentie van Kierkegaard om de aardse liefde te verdiepen en te verankeren in het eeuwige. Kierkegaard stelt duidelijk: “Bemin je geliefde trouw en innig, maar laat liefde tot de naaste het heiligende zijn in jullie gemeenschappelijk verbond met God. Heb je vriend oprecht en met overgave lief, maar laat wat jullie in de vertrouwelijkheid met God binnen jullie vriendschap van elkaar leren liefde tot de naaste zijn!”
In het eerste deel van het boek Wat de liefde doet gaat Kierkegaard in op het gebod: “Gij zult uw naaste liefhebben”, waarbij de drie elementen – plicht, naaste, gij – afzonderlijk aandacht krijgen. Het tweede deel bevat beschouwingen over de liefde die opbouwt, die alles gelooft en hoopt en niet het hare zoekt. De schrijver noemt de barmhartigheid “een liefdedaad, zelfs als ze niets kan geven en niet in staat is iets te doen” en spreekt over de verzoeningsgezindheid “die overwint in liefde en de overwonnene wint.”
Het afgelopen seizoen hebben we in het KCS het eerste deel gelezen. Nu willen we het tweede deel van dit boek samen lezen. Samen lezen heeft, zo blijkt iedere keer weer, het voordeel dat de tekst van Kierkegaard helemaal tot leven komt en dat hetgeen negatieve of positieve gevoelens oplevert in de groep gedeeld kan worden, waardoor de grote rijkdom en diepte van zijn zeggingskracht duidelijk worden.
Zo wordt, en dat is Kierkegaards bedoeling, zíjn worsteling ónze worsteling. Zoals steeds proberen we zijn tekst in onze eigen ervaring en in onze eigen situatie te verstaan.
Hierbij gebruiken we het boek van Søren Kierkegaard Wat de liefde doet. Een aantal christelijke overwegingen in de vorm van toespraken, vertaling en verklarende noten van Lieke Buijs en Andries Visser, uitgeverij Damon, Budel, 39,90 euro.
Dagen Vijf woensdagen (14.00-16.00 uur)
Data 27 jan – 10 febr – 24 febr – 9 mrt – 30 mrt
Kosten 50 euro
Begeleiding Riet Spierings en Krijn Kramer
Gedichten met en zonder God
Het gedicht is een van de plekken die in onze cultuur zijn afgesproken om te mediteren over het mensenleven (…).
Wij buigen ons in stilte over een klein, eindig stukje tekst, dat, omringd door wit, alle aandacht naar zich toetrekt.
De omgang met poëzie heeft iets ritueels en iets religieus.
(Maaike Meyer)
Rondom de paradoxale titel Waar woorden zwijgen lezen we een aantal gedichten uit de rijke Nederlandstalige poëzie. In deze gedichten komt een kleur- en klankrijk palet van verschillende stemmen aan bod, van stem en tegenstem. Stemmen die iets laten horen van een zoektocht naar zin en verdieping, bezinning en bezieling in de samenleving.
De gedichten gaan over God en toch weer niet over God. Of, zoals de ondertitel luidt, Gedichten met en zonder God. Anders gezegd: over geloof en ongeloof. Woorden van alle tijden, zoals de uitroep van de vader van wie de zoon bezeten was: Ik geloof! Kom mijn ongeloof te hulp (Marcus 9,24). Poëzie over aanwezigheid en verlatenheid, over verbondenheid en eenzaamheid, over hoop en wanhoop, over vertrouwen en twijfel. En vertwijfeling hoort bij geloof als windstilte bij zeilen, zegt Willem Jan Otten.
Altijd overstijgen de gedichten het bijkomstige en raken aan het wezenlijke, aan het mysterieuze, hoe klein of hoe gewoon de toegang of de aanleiding ook mag zijn. Nooit zijn wij, ook de dichters niet, in staat het mysterie of God in beeld of in woord te vatten. Elke beeldspraak loopt mank. Als het over het mysterie van het leven gaat, schieten alle woorden tekort – en dat moeten ze ook blijven doen om welsprekend te kunnen zwijgen, om te kunnen wortelen in stilte. Het is hard zwijgen, een gedicht, verzucht Herman
de Coninck in Ars poetica. Waar woorden niet gevoed worden door stilte en zwijgen blijven ze gemakkelijk steken in nietszeggende stomheid.
Bij het kiezen van de gedichten zijn we ervan uitgegaan dat poëzie er is voor iedereen. Niet alleen voor de ervaren poëzieliefhebbers, maar ook voor hen die minder vertrouwd zijn met de dichtkunst.
Dit betekent niet dat iedereen elk gedicht dat we lezen op zichzelf zal betrekken of erdoor aangesproken zal worden, maar ons aanbod is zo rijkgeschakeerd dat er voor ieder die zich wil laten raken, wel woorden zijn die zoeken naar de kern van het geheim, naar een ik weet niet wat (Juan de la Cruz). Soms schoorvoetend, soms met vaste tred of rennend, soms wankelend, kruipend of strompelend.
Met oog voor kwaliteit bieden we een grote variëteit van gedichten aan. Voor ons gaat het erom dat de woorden van de dichter ertoe doen, dat ze iets met of voor de lezer of de hoorder doen. Poëzie is evocatief, roept op, brengt iets teweeg. En dat gebeurt tussen, achter of voorbij de woorden. De lezer kan, met een variant op Leo Vroman, de woorden wakker lezen, de woorden wekken, zodat ze opnieuw gaan leven. In dit samenspel van dichter en lezer of hoorder kunnen beiden uit hun woorden komen en kan stilte, al dan niet met een hoofdletter, aan het woord komen.
Op zes vrijdagmiddagen wisselen we uit wat ons in deze gedichten het meest aanspreekt of raakt. In gesprek met elkaar hopen we door te dringen tot wat ons beweegt en bezielt in ons persoonlijke en maatschappelijke leven.
Dagen Zes vrijdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 12 feb – 26 feb – 11 mrt – 1 apr – 15 apr – 29 apr
Kosten 60 euro
Begeleiding Lia Vergouwen en Vic Bos
De kunst van het onbevangen waarnemen
Zen-Zien-Tekenen is een stille meditatie, met als oefening intensieve aandacht en onbevangen waarnemen en met als werkvorm tekenen.
Tekenen als een vorm van mindfulness: om de wereld werkelijk te leren zien. Om te leren waarnemen zonder te oordelen.
Tekenen als vorm van actieve meditatie: je zondert je niet af, maar bent juist volop aanwezig in het hier en nu. Het helpt je om met volle aandacht in het leven te staan. Er ontstaat rust, je krijg meer energie en je neemt scherper waar.
Tekenen kun je overal en alles, het maakt niet uit, alles in onze omgeving is onderwerp om te tekenen. Alle heel gewone, dagelijkse dingen worden bijzonder als je ze ziet met een oog dat tekent. Als je ogen opengaan is alles inspirerend. Al tekenend ga je zien, en al ziende ontdek je en leef je in verbondenheid met alles wat je ziet. Potlood of pen en papier zijn alles wat je nodig hebt.
Het Zen-Zien-Tekenen is niet op de eerste plaats gericht op het leveren van artistieke prestaties en is ook niet bedoeld als ‘creatieve bezigheid’.
Ervaring met zenmeditatie en ‘kunnen tekenen’ is geen vereiste.
Wel wordt van de oprechte beoefenaar van Zen-Zien-Tekenen openheid, doorzettingsvermogen, inzet en vertrouwen verwacht. Ook vioolspelen leer je niet in één dag.
Ook al heb je eerder al eens deelgenomen, toch ben je weer welkom. De persoonlijke begeleiding zorgt ervoor dat het steeds weer vernieuwend is.
Aanbevolen literatuur:
De boeken van Frederick Franck, m.n. Zen zien, zen tekenen (ISBN 9063500637) en Maria Adriaens, Ruimte zien (ISBN 9056700936).
Voor verdere informatie zie ook www.zenzientekenen.nl.
Dagen Twee zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data 26 mrt – 16 apr
Kosten 40 euro
Begeleiding Leo van Vegchel