Spiritualiteit als levenskunst
Ingaan en uitgaan
Er is de laatste tijd een hernieuwde belangstelling voor levenskunst. Dat is het
vermogen om geïnspireerd het eigen leven vorm te geven. En daarbij met
dankbaarheid en wijsheid goede en slechte ervaringen te verwerken. In deze
cyclus zullen we levenskunst benaderen vanuit spiritualiteit als ervaringswijsheid.
De eerste keer zal het gaan over het vinden van de balans tussen activiteit in
de wereld en inkeer in de stilte. De tweede keer over de samenhang tussen
levensvragen en spirituele ervaringen. De derde keer over het omgaan met
verdriet en kwaad. De vierde keer over het zoeken naar spirituele omvorming.
Elke bijeenkomst begint met een beeldmeditatie. We hanteren kunstwerken
als beeldmateriaal. Daarna bespreken we de tekst van het boekje en onze
eigen levenservaringen.
Het boekje dat wordt gebruikt is van Kick Bras en heeft de titel Ingaan en uitgaan.
Voor deelnemers aan de cyclus is het op het KCS verkrijgbaar voor € 7,50.
Dagen vier woensdagavonden (19.30-21.30uur)
Data 2 mrt – 16 mrt – 30 mrt – 13 apr
Kosten 40 euro (voor vrijwilligers van Stem in de Stad 10 euro)
Begeleiding Kick Bras en Riet Spierings
Plaats Parkstraat 1, 2011 KJ Haarlem
Opgave via website www.kcs-haarlem.nl of aanmeldingsformulier
Het levensverhaal van een wijze vrouw
Mijn God,
ik hoef niet naar de hemel te klimmen
om met U te spreken
en bij U mijn vreugde te vinden.
Ik moet mijn stem niet verheffen
om met U te praten.
Al fluisterde ik heel zacht,
Gij hoort me al; want Gij zijt in mij,
ik draag U in mijn hart.
(Teresa van Avila)
Van Teresa van Avila (1515-1582) is bekend dat zij op een eigenzinnige wijze haar leven vorm heeft gegeven. Samen met enkele anderen heeft zij een nieuwe stijl van religieus leven ontwikkeld, goeddeels tegen de heersende vanzelfsprekendheden in. Haar vastberadenheid daarin moge mede door karakter en aanleg bepaald zijn, het gevoel voor de goede richting en de maatvoering heeft zij al doende moeten vinden.
Hoe is zij in haar tijd tot dat onderscheidingsvermogen gekomen? Wat is haar geheim om bij de vele heftige en tegengestelde invloeden niet verloren te lopen? We trachten elementen van dat geheim op te sporen in haar autobiografie, het boek van haar leven.* Vervolgens proberen we te zien hoe die elementen, wellicht in een voor onze tijd gewijzigde vorm, ook ons eigen leven richting kunnen geven.
De hieronder genoemde editie is van een uitstekende inleiding voorzien. Deze tekst geeft een goed beeld van het hele boek. Van tevoren zullen we laten weten welke teksten tijdens de bijeenkomsten worden besproken, zodat iedereen zich hierop kan voorbereiden.
*Teresa van Avila, Het boek van mijn leven. Ingeleid door Elisabeth Peeters en Ulrich Dobhan; vertaald door Carlos Noyen, Carmelitana, Gent 2009, 458 blz., ISBN 978 90 7667 170 3.
Dagen Drie zaterdagen (11.00 – 16.30 uur)
Data nov – 28 nov – 12 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Frans Maas
O groene twijg in volle bloei
Op veler verzoek is er opnieuw een cyclus rond de beroemde mystica Hildegard van Bingen. Dit keer zullen we ons vooral richten op natuurbeelden die in Hildegards gezangen steeds terugkomen en die voor haar een speciale betekenis hebben. Hoe kijkt zij tegen de natuur aan, hoe beleeft zij de schepping? De viriditas (groene groeikracht) zullen we tegenkomen in combinatie met Maria en haar vrouwbeeld. God heeft de man sterk en krachtig geschapen, de vrouw zwak, maar die zwakheid heeft volgens Hildegard (toch maar) de hele wereld voortgebracht.
Hildegard van Bingen leefde van 1098 tot 1179 in het Rijnland, was benedictines en abdis van een klooster, componeerde muziek en schreef omvangrijke boeken over de visioenen die zij zag. Het zijn haar gezangen die een goede basis vormen om met Hildegard kennis te maken, of om tot een verdere verdieping te komen in wat zij ons te bieden heeft.
We zullen aandachtig luisteren naar haar muziek terwijl we de tekst van haar liederen, eveneens van de hand van Hildegard, goed tot ons door laten dringen. Wat roept dit alles bij ons op? We zullen ook de verbinding leggen naar haar visioenen, in prachtige miniaturen weergegeven.
Dagen Drie dinsdagen (14.00-16.30uur)
Data 27 okt – 10 nov – 24 nov
Kosten 30 euro
Begeleiding Tony Lindijer
Leren leven met het mysterie
“Ooit heb ik, na buitengewoon langdurige en vermoeiende gesprekken met een jonge man die, net als ik, jarenlang niet kon beslissen of hij wel of niet in God geloofde en zo ja, of hij dan genoeg in hem geloofde, op een avond tegen hem gezegd:
‘Weet je, het is niet zo belangrijk om zeker te weten of je in God gelooft; of jij in hem gelooft is ook echt het belangrijkste niet. De hoofdzaak is dat God in jou gelooft. En misschien is dat besef op dit moment genoeg’.”
Dit is een citaat uit het boek Geduld met God. Twijfel als brug tussen geloven en niet geloven van de Tsjechische theoloog, filosoof en psycholoog Tomás Halík. Het boek is bekroond met de Europese prijs voor het beste theologische boek 2011 en lovend besproken in o.a. dagblad Trouw. Halík is tijdens het communistisch regime in het verborgene tot priester gewijd. Na de val van het communisme werd hij adviseur van president Vaclav Havel.
In bovenstaand citaat geeft Halík een zeer herkenbare vraag weer, waarmee veel mensen tegenwoordig worstelen: hoe nog te geloven in een tijd die door een wetenschappelijk wereldbeeld en secularisatie wordt gedomineerd? In zijn boek neemt Halík als uitgangspunt de twijfelende en zoekende Bijbelse figuur van Zacheüs, die liever schuchter van een afstand toekijkt dan dat hij enthousiast meedoet. Dit beeld gebruikt hij om een nieuwe verhouding uit te werken tussen gelovigen en niet-gelovigen, waarmee hij buitenstaanders in hun zoeken en vragen heel nabij kan komen.
Zoals ook de eerste zin van zijn boek luidt: “Op veel punten ben ik het met atheïsten eens, vaak op bijna ieder punt – behalve in hun geloof dat God niet bestaat.”
In zijn voorwoord bij Halíks boek noemt de theoloog en predikant Wim Dekker dit “een ijzersterke openingszin”. Want: “geloof is een vorm van geduld hebben met God. Hoop en liefde zijn trouwens vormen van ditzelfde geduld. Het kan zijn dat ik tot nu toe iets gemist had. Maar deze thesen was ik nog niet eerder ergens tegengekomen. Ze deden me gefascineerd verder lezen. Halík boeit van begin tot eind.”
Als een van de weinige hedendaagse schrijvers is Halík in staat, daadwerkelijk een brug te slaan tussen geloof en scepsis, tussen christelijke zingeving en atheïstische levensoriëntatie. We bespreken dit boeiende boek in vijf middagen.
Tomás Halík, Geduld met God. Twijfel als brug tussen geloven en niet geloven. Uitgeverij Boekencentrum/Pelckmans ISBN 978 90 239 2766 2 2014, 192 p.
Dagen Vijf vrijdagen (14.00 – 16.30 uur)
Data 23 okt – 6 nov – 20 nov – 4 dec – 18 dec
Kosten 50 euro
Begeleiding Wil van der Heijden en Lia Vergouwen
Met Antoine de Saint-Exupéry op zoek naar werkelijk mens zijn
Antoine de Saint-Exupéry is vooral bekend door het prachtige sprookje De kleine Prins, dat hij in 1943 schreef. Het verhaal werd wereldberoemd en is in meer dan 160 talen vertaald. Maar behalve dat heeft De Saint-Exupéry (1900 – 1944) nog heel wat meer op zijn naam staan en is hij nog steeds een van de belangrijkste auteurs van Frankrijk.
Als schrijver kunnen we hem ontmoeten in enkele novellen, een viertal romans (Postvlucht naar Dakar, Nachtvlucht, Het rijk der mensen, Oorlogsvlieger), en in zijn postume werk Citadelle, zijn geestelijke testament.
Antoine de Saint-Exupéry, die je een moderne mysticus kunt noemen, gaat in zijn verhalen op zoek naar het wezen van de mens. Zijn beroep als vlieger heeft daar zeker toe bijgedragen. Hij behoort tot de pioniers in de luchtvaart. Met gevaar voor eigen leven verkende hij het luchtruim, werd beschoten, maakte noodlandingen, liep verschillende keren ernstige verwondingen op en werd met zijn toestel uiteindelijk op het einde van de Tweede Wereldoorlog neergeschoten. In zijn autobiografische roman Oorlogsvlieger krijgt hij de opdracht voor een verkenningstocht boven Atrecht in vijandelijk gebied. Hij heeft weinig verwachting, van deze vlucht te zullen terugkeren.
Ik heb mezelf, voor geval ik nog leven zal, voor vanavond die nachtelijke wandeling door mijn dorp beloofd. Dan zal ik misschien mezelf gaan begrijpen. Dan zal ik zien.
Hij overleeft de vlucht en keert terug. De Saint Exupéry dacht diep na over hetgeen hem overkwam. Hij weet daarover meesterlijk te vertellen en tegelijk aan zijn ervaringen grote diepte te geven. Hij beschrijft hoe na deze vlucht zijn eigen schors verbrijzeld is. Hij ervaart hoe hij anders kijkt, dieper schouwt, en meer doorziet dan tevoren en beschrijft hoe het wezenlijke van het mens-zijn oplicht in het verbonden zijn met anderen.
Misschien zal ik niets te zeggen hebben over wat ik zal zien. Als ik een vrouw mooi vind, vind ik daar geen woorden voor. Dan zie ik haar alleen maar glimlachen. De intellectuelen breken het gezicht af, ze analyseren het en kunnen elk onderdeel beschrijven. Maar zij zien dan de glimlach niet meer. Leren kennen is noch afbreken, noch uitleggen. Het is een zich overgeven aan beschouwing. Maar zó kan men pas beschouwen, als men zich heeft willen inzetten en willen deelnemen.
Men moet geven voordat men kan ontvangen…Daar ligt het geheim… De mens moet altijd zelf de eerste stap zetten. Hij moet geboren worden alvorens hij in volheid bestaan kan.
Voor de bijeenkomsten maken we een selectie uit zijn teksten uit Oorlogsvlieger. Deze teksten worden ter plekke ter beschikking gesteld. We gaan in gesprek met elkaar over die tekstfragmenten, die ook nu voor ons van betekenis zijn en ons kunnen helpen bij onze eigen zoektocht naar werkelijk mens-zijn. We hopen dat de verhalen van Antoine de Saint- Exupéry ons raken en uitnodigen ook onze eigen ervaringen te leren zien met het hart.
Dagen Zes woensdagen (13.30 – 16.00 uur)
Data 7 okt – 21 okt − 4 nov – 18 nov – 2 dec – 16 dec
Kosten 60 euro
Begeleiding Wil Simis−Goddijn en Riet Spierings
Czeslaw Miłosz en Wisława Szymborska, twee getuigen van de 20e eeuw
Czesław Miłosz en Wisława Szymborska hebben om te beginnen veel gemeen. Beiden waren Pools, beiden waren dichter, beiden waren ze winnaar van de Nobelprijs (1980 resp. 1996). Beiden beleefden ze het overgrote deel van de 20e eeuw en beiden overleden ze in de eerste jaren van de 21e (2004 resp. 2012).
Ze hadden ook veel niet gemeen. De laatste was vrouw en de eerste man. Ze deelden ook niet dezelfde levensbeschouwing. En vaak deelden ze niet dezelfde toegankelijkheid. De brede thema’s en de grotere woorden van de één staan naast het heel concrete belang en het verkleinwoord van de ander.
Uitgangspunt voor beide dichters is echter de verwondering over wereld en leven in deze ook nu nog onvoltooide tijd.
In deze cyclus van vijf bijeenkomsten willen we in hun gedichten mede onze eigen beleving van leven en lieven lezen.
Voor velen van ons – zeker ook op het KCS – zal Wisława Szymborska geen onbekende zijn. Czesław Miłosz is dat misschien wel. Door hem naast haar te lezen krijgt zijn poëzie mogelijk de bredere toegang die het verdient, wordt van haar gedichten beter de diepte zichtbaar die zij altijd al bezaten en wordt – en dat geldt dankzij beiden – voor ons een wereld van beleving geopend die de onze verrijkt.
Dagen Vijf dinsdagen (14.00-16.30 uur)
Data 6 okt – 20 okt – 3 nov – 17 nov – 1 dec
Kosten 50 euro
Begeleiding Janneke Krijger en Cees Savelkouls
Filmdag rond documentaire Life Story
Dieren houden ons soms een spiegel voor. Ze laten ons zien wat dat is: leven en waar het in het leven om gaat. In spirituele verhalen komen soms ook dieren voor: slangen, wolven, duiven, vogels, schapen. Door ons te vergelijken met dieren zien we beter wie we zijn.
De makers van de bekroonde BBC series Africa en Life hebben een nieuwe reeks gemaakt: het indrukwekkende Life Story, waarin we individuele dieren volgen in de verschillende stadia van hun leven. Dat levert ontroerende, spannende en meeslepende verhalen uit het dierenrijk op! Net als mensen worstelen dieren om te overleven. We zien de gevechten om eten, zoektochten naar water, ijsberen die elkaar in de haren vliegen, vogels die hun eieren bewaken, leeuwenwelpjes die worden gewassen en allerlei ander jong spul dat wordt gevoed, beschermd en schoongelikt. Life Story toont het dierenrijk op zijn emotioneelst. We gaan samen kijken naar twee afleveringen uit deze serie, te weten aflevering 1 en 3.
Elke aflevering focust op één stadium van het leven, beginnend bij de cruciale eerste dagen van leven, gevolgd door een periode van spelen en leren, het zoeken naar een geschikte partner, het gevecht om dominantie in de groep – en eindigend bij het ouderschap, waarbij de dieren nog maar één levensdoel hebben: het in leven houden van hun nakomelingen. Het levert verhalen op vol triomfen, tragedie, humor en plezier.
In de eerste aflevering zien we hoe ieder dier, groot of klein, bij zijn geboorte kansen krijgt: om op te groeien, sterk te worden en zich voort te planten. Maar hoe overleef je je kindertijd? Sommige dieren staan al meteen als ze het levenslicht zien voor hun allergrootste uitdaging. Even kwetsbaar als dapper nemen ze de eerste van vele hobbels. In de eerste aflevering wagen hongerige brandgansjes vanaf een veertig meter hoge rots de sprong in het diepe. Unieke beelden tonen een piepkleine grootoorspringmuis in de eenzaamheid van de nachtelijke Gobiwoestijn. En een twee maanden oud bultrugkalf begint met zijn moeder aan een maandenlange tocht door de oceanen, maar belandt daarbij in een ‘bronstgevecht’ tussen agressieve, veertig ton zware mannetjes. Voor jonge dieren is alles even nieuw en vreemd. Hoe ze met die uitdagingen omgaan is bepalend voor hun hele verdere leven.
In de derde aflevering is te zien hoe verschillende dieren onderdak vinden en hun huizen verdedigen. Heremietkrabben doen aan een grootscheepse woningruil die kalm en ordelijk verloopt. Zo vindt elke krab snel een geschikte schelp. Bij weefmieren dragen zelfs de larven hun steentje bij aan het huishouden. Remora’s – ook wel zuigvissen genoemd – hebben een bijzondere mobiele woning: de stierhaai.
We zijn benieuwd wat we samen zien als we in deze dierenspiegels kijken.
Dag Zaterdag (11.00-16.30uur)
Datum 26 september
Kosten 20 euro
Begeleiding Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie