As it is in heaven

De Zweedse film As it is in heaven is de publiekslieveling van de afgelopen jaren op filmfestivals en in filmhuizen, ondanks het feit dat de pers helemaal niet te spreken was over de film. Maar dat hield jong en oud niet weg. Integendeel, men was en is laaiend enthousiast. Kay Pollak, de regisseur, had al twintig jaar geen film meer gemaakt. Hij was trainer in persoonlijke ontwikkeling geworden. Toen hij 68 jaar oud was besloot hij alsnog een film te maken, namelijk over het Zweden van nu. Hij had inmiddels veel ontzieling en overspannenheid geconstateerd en had zich een idee gevormd over hoe je tot een maatschappelijk helingsproces kunt komen, waardoor spanningen kunnen verminderen. Zijn idee kreeg gestalte in de film As it is in heaven.

 

Pollak snijdt allerlei thema’s aan in dit melodramatische verhaal over een internationaal vermaarde dirigent van middelbare leeftijd, die vanwege overspannenheid een hartinfarct krijgt. Hij moet rust nemen. Onder zijn artiestennaam Daniel Daréus keert hij terug naar zijn geboortedorp in het hoge noorden van Zweden. Daar stijgt onder zijn inspirerende leiding het plaatselijke kerkkoor uit tot grote muzikale en spirituele hoogte. Vanuit zijn passie voor muziek weet Daniel als een ware mystagoog niet alleen het zingen, maar ook het leven van de koorleden op subtiele wijze te dirigeren. Overigens blijft hij zelf niet buiten spel. Machtsverhoudingen, oude conflicten en onuitgesproken tegenstellingen komen in beweging.

 

En zo ontdekken we dat muziek niet alleen van buiten komt. Alle muziek was er altijd al van binnen en wil eigenlijk alleen maar naar buiten waar de muziek altijd al was. De grote levenskunst is om ‘binnen’ af te stemmen op ‘buiten’. Een kwestie van aansluiting zoeken bij ‘het lied van het universum’. Daniel laat de koorleden letterlijk en figuurlijk hun eigen stem, hun authenticiteit vinden. Zo komen ze weer in contact met hun diepste verlangens, pijn en verdriet en nemen ze beslissingen die ze al jaren koesteren, maar niet genomen hebben.

 

Kay Pollak heeft een koor genomen als metafoor voor de ideale samenleving. In een koor verbinden verschillende stemmen zich met elkaar om tot een harmonieuze muzikale prestatie te komen. Maar dat lukt alleen als iedereen eerst naar zijn eigen innerlijke stem heeft geluisterd. Pas dan ben je in staat echt naar de ander te luisteren en samen te werken. De cineast gaat uit van het principe dat door anderen te ontmoeten je je eigen innerlijke stem leert kennen.

 

In relatie tot dit thema in de film schreef Pollak: Als twee of meer mensen elkaar ontmoeten zonder angst is er alleen liefde tussen hen. Ik noem dat een ‘Hemelse ontmoeting’, hetgeen hetzelfde is als de ‘Hemel op aarde’.

 

Het themalied van de film heet Gabriella’s song. Gabriella is een jonge moeder die meezingt in het koor. Het hele dorp weet dat zij mishandeld wordt door haar man. Iedereen zwijgt echter. Op een bepaald moment schrijft Daniel een lied op Gabriella. Via dit lied vindt zij haar innerlijke stem terug. In beelden, die het hart van de film vormen, zien we dan hoe het zingen van haar lied Gabriella in staat stelt haar angst te transformeren in moed en, later, haar agressie in mededogen. Voor het eerst neemt ze haar eigen plek in. Het is haar lied, een loflied, een Magnificat. De naam Gabriella betekent: God is mijn kracht. Het lied geeft haar de kracht weg te lopen van de mishandeling.

 

Gabriella’s song

 

Vanaf nu is m’n leven van mij

Mijn tijd op aarde is maar kort
Mijn verlangen bracht me hierheen
Alles wat ik miste en alles wat ik kreeg

 

En toch is het de weg die ik koos

Mijn vertrouwen was eindeloos
Dat mij ‘n klein stukje toonde
Van de hemel die ik nooit vond

 

Ik wil voelen dat ik leef

Elke dag die ik heb
Ik wil leven zoals ik het wil
Ik wil voelen dat ik leef
Weten dat ik goed genoeg ben

 

Ik ben mezelf nooit verloren

Ik heb het alleen laten sluimeren
Misschien had ik nooit ‘n keuze
Behalve dan de wil om te leven

 

Het enige dat ik wil is gelukkig zijn

Zijn wie ik ben
Sterk zijn en vrij
De dag uit de nacht zien opkomen
Ik ben hier en mijn leven behoort alleen aan mij
En de hemel waarvan ik overtuigd was

Zal ik daar ergens vinden

 

Ik wil voelen

Dat ik mijn leven heb geleefd

 

As it is in heaven getuigt van die verrukkelijke vitaliteit en maakt zo – als een juweeltje binnen de filmkunst – waar dat films sleutels kunnen zijn tot de spirituele vermogens van de mens, namelijk het leren ervaren van leven.

 

Belangstellenden onder de 45 jaar en nieuwkomers krijgen voorrang bij inschrijving voor deze dag. Graag dus uw leeftijd vermelden.

 

Dag: Zaterdag (11.00 – 16.30 uur)

Datum: 17 april
Kosten: 20 euro (inclusief lunch)
Begeleiding: Marjeet Verbeek en Wilbert Sentenie